Από την ιστοσελίδα Mind the trap ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα για τον αυτισμό!
Ο Αυτισμός δεν είναι μια πάθηση, αλλά ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης και κατανόησης του κόσμου γύρω μας.
Ο αυτισμός μέσα σε 6 λεπτά:
Γιατί σήμερα;
Στις 2 Απριλίου γίνεται λόγος για τον αυτισμό.
Και όχι, δεν πρόκειται για άλλη μια αφορμή για παγκόσμια γιορτή. Σήμερα μαθαίνουμε και ενημερωνόμαστε για μία σύνθετη νευροβιολογική διαταραχή που τυπικά διαρκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.
Η Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού καθιερώθηκε με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ την 1η Νοεμβρίου 2007 και αποφασίστηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, αρχής γενομένης από το 2008. Σκοπός της είναι να ενημερώσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τον αυτισμό και τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την ομαλή ένταξη των αυτιστικών ατόμων στην κοινωνία.Αναλυτικά, τι είναι ο αυτισμός, ή αγγλιστί Autism Spectrum Disorder (ASD);
Ο αυτισμός είναι μια σοβαρή Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και από περιορισμένη, επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά. Όλες αυτές οι ενδείξεις ξεκινούν πριν το παιδί γίνει τριών ετών.
Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή νεύρο-ψυχολογική διαταραχή, που διαρκεί μία ολόκληρη ζωή και είναι συνήθως παρούσα από τη γέννηση του παιδιού. Ο αυτισμός δεν είναι ψυχιατρική νόσος, αλλά εντάσσεται στην κατηγορία των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών. Αυτές οι διαταραχές χαρακτηρίζονται από σοβαρά ελλείμματα σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης και γι’ αυτό το λόγο ονομάζονται «διάχυτες».
Πρόκειται για μια αναπτυξιακή ψυχολογική διαταραχή. Στο πλαίσιο αυτής, εμποδίζεται ή δυσκολεύεται η ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων, που είναι ζωτικές για την ψυχο-κοινωνική λειτουργία και επάρκεια του ανθρώπου. Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση πρόσφορης και σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα αυτιστικά άτομα εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και χαρακτηριστικές αποκλίσεις. Ένα ακόμα στοιχείο που επιδεικνύει τη σημαντικότητα του θέματος είναι ότι πέρα από τη ζωή του παιδιού που επηρεάζεται άμεσα, αλλάζει και αυτή των οικογενειών τους, δηλαδή του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου.
Ποια είναι τα πρόωρα σημάδια για την έγκαιρη διάγνωση του Αυτισμού;
Διαφοροδιάγνωση: Με τι άλλο συσχετίζεται και τελικά διαφοροποιείται ο Αυτισμός;
Στην διαταραχή του αυτισμού (ASD), εμπλέκονται διάφορες εγκεφαλικές δομές με τρόπο που δεν έχει αποσαφηνιστεί επαρκώς, το σύνδρομο Άσπεργκερ, στο οποίο δεν παρατηρείται καθυστέρηση στη γνωστική ανάπτυξη και τη γλώσσα, και η Εκτεταμένη διαταραχή της ανάπτυξης - Μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (PDD-NOS), που διαγγιγνώσκεται όταν δεν πληρούνται επαρκώς τα κριτήρια για τις άλλες δύο διαταραχές.
Τι προκαλεί τον αυτισμό;
Η αιτία του αυτισμού εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν ένα νευρολογικό πρόβλημα, που επηρεάζει εκείνα τα τμήματα του εγκεφάλου, τα οποία επεξεργάζονται τη γλώσσα και τις πληροφορίες, που δίνουν οι αισθήσεις. Ίσως υπάρχει μια δυσαναλογία κάποιων συγκεκριμένων νευροχημικών ουσιών στον εγκέφαλο. Γενετικοί παράγοντες μπορεί μερικές φορές να εμπλέκονται. Πιθανότερα, ο αυτισμός μπορεί να είναι απόρροια ενός συνδυασμού διαφόρων αιτιών. Έχει αποδειχθεί, ότι δεν υπάρχει αιτιολογική σύνδεση ανάμεσα στις στάσεις και στις ενέργειες των γονιών και στην ανάπτυξη μιας διαταραχής του φάσματος του αυτισμού.
Η αιτία του αυτισμού εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν ένα νευρολογικό πρόβλημα, που επηρεάζει εκείνα τα τμήματα του εγκεφάλου, τα οποία επεξεργάζονται τη γλώσσα και τις πληροφορίες, που δίνουν οι αισθήσεις. Ίσως υπάρχει μια δυσαναλογία κάποιων συγκεκριμένων νευροχημικών ουσιών στον εγκέφαλο. Γενετικοί παράγοντες μπορεί μερικές φορές να εμπλέκονται. Πιθανότερα, ο αυτισμός μπορεί να είναι απόρροια ενός συνδυασμού διαφόρων αιτιών. Έχει αποδειχθεί, ότι δεν υπάρχει αιτιολογική σύνδεση ανάμεσα στις στάσεις και στις ενέργειες των γονιών και στην ανάπτυξη μιας διαταραχής του φάσματος του αυτισμού.
Ο
αυτισμός έχει μια ισχυρή γενετική βάση, αν και η γενετική του αυτισμού
είναι πολύπλοκη και είναι ασαφές κατά πόσον το ASD εξηγείται περισσότερο
από σπάνιες μεταλλάξεις ή από σπάνιους συνδυασμούς των κοινών γενετικών
παραλλαγών. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο αυτισμός συνδέεται στενά με
παράγοντες που προκαλούν εκ γενετής ανωμαλίες. Οι γνώμες διίστανται
σχετικά με τα άλλα προτεινόμενα περιβαλλοντικά αίτια, όπως βαρέα
μέταλλα, φυτοφάρμακα ή εμβόλια παιδικής ηλικίας. Οι υποθέσεις σχετικά με
τα εμβόλια θεωρούνται βιολογικά μη εξηγήσιμες και στερούνται πειστικών
επιστημονικών αποδείξεων.
Ποιο είναι το πιο κοινό πρόβλημα στον αυτισμό;
Τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολία στην εκμάθηση γλώσσας και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και τις διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους.
Πόσο συχνός είναι ο αυτισμός;
Σύμφωνα με παλαιότερες επιδημιολογικές έρευνες, περίπου 4 έως 5 άτομα σε κάθε 10.000 έχουν κλασικό (ή τυπικό) αυτισμό, και περίπου 20 άτομα σε κάθε 10.000 παρουσιάζουν αυτιστικές τάσεις. Σύμφωνα με τις πρόσφατες επιδημιολογικές έρευνες, στην Ευρώπη, τα ποσοστά των ατόμων που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ανέρχονται σε 58 ανά 10.000 άτομα. Τα τελευταία δύο χρόνια, δημοσιεύονται μελέτες στην Αμερική που αναφέρουν ότι 1 ανά 88 παιδιά στο γενικό πληθυσμό έχουν διαγνωστεί με αυτισμό! Με τα δεδομένα της χώρας μας, υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 30.000 άτομα με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης - πιθανότερο βέβαια τα νούμερα είναι κατά πολύ μεγαλύτερα καθώς διευρύνεται η διαδικασία της διάγνωσης.
Ποιους προσβάλλει ο αυτισμός;
Τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολία στην εκμάθηση γλώσσας και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και τις διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους.
Πόσο συχνός είναι ο αυτισμός;
Σύμφωνα με παλαιότερες επιδημιολογικές έρευνες, περίπου 4 έως 5 άτομα σε κάθε 10.000 έχουν κλασικό (ή τυπικό) αυτισμό, και περίπου 20 άτομα σε κάθε 10.000 παρουσιάζουν αυτιστικές τάσεις. Σύμφωνα με τις πρόσφατες επιδημιολογικές έρευνες, στην Ευρώπη, τα ποσοστά των ατόμων που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ανέρχονται σε 58 ανά 10.000 άτομα. Τα τελευταία δύο χρόνια, δημοσιεύονται μελέτες στην Αμερική που αναφέρουν ότι 1 ανά 88 παιδιά στο γενικό πληθυσμό έχουν διαγνωστεί με αυτισμό! Με τα δεδομένα της χώρας μας, υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 30.000 άτομα με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης - πιθανότερο βέβαια τα νούμερα είναι κατά πολύ μεγαλύτερα καθώς διευρύνεται η διαδικασία της διάγνωσης.
Ποιους προσβάλλει ο αυτισμός;
Ο
αυτισμός παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές, τις
εθνικότητες και τις κοινωνικές τάξεις. Τέσσερα από τα πέντε άτομα με
αυτισμό είναι άρρενα.
Πώς επηρεάζει ο αυτισμός τη συμπεριφορά;
Εκτός από τα σοβαρά προβλήματα στη γλώσσα και τις κοινωνικές σχέσεις, τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν συχνά μια τρομερή υπερκινητικότητα ή ασυνήθιστη παθητικότητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, καθώς επίσης και στις σχέσεις τους με τους γονείς τους, τα μέλη της οικογένειας και τα άλλα άτομα. Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.
Συχνά, τα άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν ένα συγκεκριμένο ενδιαφέρον σε κάποια δραστηριότητα στην οποία να έχουν γίνει «ειδικοί». Θέματα για συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι το δελτίο καιρού, οι διαδρομές λεωφορείων, η γεωγραφία, οι μάρκες αυτοκίνητων, οι αθλητικές ειδήσεις και τα λοιπά. Για άλλα άτομα, μπορεί να είναι πράγματα που ερεθίζουν τις αισθήσεις τους, όπως το να βλέπουν το νερό να τρέχει και να χάνεται στην αποχέτευση, να ξεφυλλίζουν τις σελίδες ενός βιβλίου, να κουνούν ένα κομμάτι σύρμα, να τρίβουν τα χέρια τους σε συγκεκριμένα υφάσματα και άλλες παρόμοιες συνήθειες.
Πόσο σοβαρά είναι τα προβλήματα συμπεριφοράς στα άτομα με αυτισμό;
Στον αυτισμό, τα προβλήματα συμπεριφοράς κυμαίνονται από πολύ σοβαρά έως πολύ ελαφράς μορφής. Τα σοβαρά προβλήματα εκδηλώνονται με τη μορφή ασυνήθιστης, επιθετικής και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς μπορεί να είναι επίμονοι και πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Στην πιο ελαφριά του μορφή, ο αυτισμός μοιάζει με μαθησιακή δυσκολία. Συχνά, όμως, ακόμα και άτομα που πάσχουν από ελαφριά μορφή αυτισμού έχουν σημαντικές αναπηρίες στην καθημερινή τους ζωή, λόγω των ελλείψεων τους στους τομείς της επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.
Παρουσιάζεται ο αυτισμός σε συνδυασμό με άλλες αναπηρίες;
Ο αυτισμός μπορεί να υπάρχει μόνος του ή σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως νοητική καθυστέρηση, δυσκολίες στη μάθηση, επιληψία, κώφωση, τύφλωση, και άλλες. Οι περιπτώσεις αυτισμού παρουσιάζονται σε ένα συνεχές φάσμα από πιο ελαφριές έως και πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Κάποια άτομα μπορεί να έχουν πολύ πιο βαριά αυτιστική συμπεριφορά, ενώ κάποια άλλα με αυτισμό να έχουν πιο ήπιες μορφές του.
Ποια είναι η διαφορά του αυτισμού από τη νοητική καθυστέρηση;
Τα περισσότερα παιδιά με νοητική καθυστέρηση (νοητική υστέρηση) αναπτύσσουν ικανότητες με έναν ομοιογενή ρυθμό μάθησης, παρόλο που είναι πιο αργός από εκείνον των παιδιών της ίδιας ηλικίας. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν αποκλειστικά ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Τείνουν να έχουν ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς, με πιο κοινή την δυσκολία τους να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με τους άλλους, ενώ συχνά αναπτύσσουν πολύ μεγαλύτερες ικανότητες σε κάποιους άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα η μνήμη. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον αυτισμό από την νοητική καθυστέρηση ή από άλλες διαταραχές. Η λανθασμένη διάγνωση θα οδηγήσει σε λανθασμένη θεραπεία και εκπαίδευση.
Μπορούν να βοηθηθούν τα άτομα με αυτισμό;
Ναι, ο αυτισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί. Μελέτες δείχνουν ότι όλα τα άτομα με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση. Πολλά άτομα με αυτισμό δείχνουν τελικά μεγαλύτερη ανταπόκριση στους άλλους καθώς μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους.
Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας, είναι σημαντικό να γίνει νωρίς η διάγνωση της διαταραχής, ο καθορισμός των σημείων όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες στο άτομο, και έτσι να ξεκινήσει νωρίς και η αντιμετώπισή του (πρώιμη παρέμβαση).
Πώς επηρεάζει ο αυτισμός τη συμπεριφορά;
Εκτός από τα σοβαρά προβλήματα στη γλώσσα και τις κοινωνικές σχέσεις, τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν συχνά μια τρομερή υπερκινητικότητα ή ασυνήθιστη παθητικότητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, καθώς επίσης και στις σχέσεις τους με τους γονείς τους, τα μέλη της οικογένειας και τα άλλα άτομα. Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.
Συχνά, τα άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν ένα συγκεκριμένο ενδιαφέρον σε κάποια δραστηριότητα στην οποία να έχουν γίνει «ειδικοί». Θέματα για συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι το δελτίο καιρού, οι διαδρομές λεωφορείων, η γεωγραφία, οι μάρκες αυτοκίνητων, οι αθλητικές ειδήσεις και τα λοιπά. Για άλλα άτομα, μπορεί να είναι πράγματα που ερεθίζουν τις αισθήσεις τους, όπως το να βλέπουν το νερό να τρέχει και να χάνεται στην αποχέτευση, να ξεφυλλίζουν τις σελίδες ενός βιβλίου, να κουνούν ένα κομμάτι σύρμα, να τρίβουν τα χέρια τους σε συγκεκριμένα υφάσματα και άλλες παρόμοιες συνήθειες.
Πόσο σοβαρά είναι τα προβλήματα συμπεριφοράς στα άτομα με αυτισμό;
Στον αυτισμό, τα προβλήματα συμπεριφοράς κυμαίνονται από πολύ σοβαρά έως πολύ ελαφράς μορφής. Τα σοβαρά προβλήματα εκδηλώνονται με τη μορφή ασυνήθιστης, επιθετικής και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς μπορεί να είναι επίμονοι και πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Στην πιο ελαφριά του μορφή, ο αυτισμός μοιάζει με μαθησιακή δυσκολία. Συχνά, όμως, ακόμα και άτομα που πάσχουν από ελαφριά μορφή αυτισμού έχουν σημαντικές αναπηρίες στην καθημερινή τους ζωή, λόγω των ελλείψεων τους στους τομείς της επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.
Παρουσιάζεται ο αυτισμός σε συνδυασμό με άλλες αναπηρίες;
Ο αυτισμός μπορεί να υπάρχει μόνος του ή σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως νοητική καθυστέρηση, δυσκολίες στη μάθηση, επιληψία, κώφωση, τύφλωση, και άλλες. Οι περιπτώσεις αυτισμού παρουσιάζονται σε ένα συνεχές φάσμα από πιο ελαφριές έως και πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Κάποια άτομα μπορεί να έχουν πολύ πιο βαριά αυτιστική συμπεριφορά, ενώ κάποια άλλα με αυτισμό να έχουν πιο ήπιες μορφές του.
Ποια είναι η διαφορά του αυτισμού από τη νοητική καθυστέρηση;
Τα περισσότερα παιδιά με νοητική καθυστέρηση (νοητική υστέρηση) αναπτύσσουν ικανότητες με έναν ομοιογενή ρυθμό μάθησης, παρόλο που είναι πιο αργός από εκείνον των παιδιών της ίδιας ηλικίας. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν αποκλειστικά ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Τείνουν να έχουν ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς, με πιο κοινή την δυσκολία τους να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με τους άλλους, ενώ συχνά αναπτύσσουν πολύ μεγαλύτερες ικανότητες σε κάποιους άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα η μνήμη. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον αυτισμό από την νοητική καθυστέρηση ή από άλλες διαταραχές. Η λανθασμένη διάγνωση θα οδηγήσει σε λανθασμένη θεραπεία και εκπαίδευση.
Μπορούν να βοηθηθούν τα άτομα με αυτισμό;
Ναι, ο αυτισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί. Μελέτες δείχνουν ότι όλα τα άτομα με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση. Πολλά άτομα με αυτισμό δείχνουν τελικά μεγαλύτερη ανταπόκριση στους άλλους καθώς μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους.
Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας, είναι σημαντικό να γίνει νωρίς η διάγνωση της διαταραχής, ο καθορισμός των σημείων όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες στο άτομο, και έτσι να ξεκινήσει νωρίς και η αντιμετώπισή του (πρώιμη παρέμβαση).
Θεραπευτικές Μέθοδοι:
Έγκαιρες παρεμβάσεις συμπεριφορικού ή γνωστικού τύπου, βοηθούν ουσιαστικά τα αυτιστικά παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες αυτο-εξυπηρέτησης, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας. Αν και δεν υπάρχει γνωστή μέθοδος που να θεραπεύει πλήρως, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις παιδιών που ξεπέρασαν εντελώς το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν πολλά παιδιά με αυτισμό που μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα μετά την ενηλικίωση τους, αν και μερικά το καταφέρνουν. Μια αυτιστική κουλτούρα έχει αναπτυχθεί, με κάποια άτομα να αναζητούν θεραπεία και κάποια άλλα να πιστεύουν πως ο αυτισμός πρέπει να είναι ανεκτός ως διαφορά και να μην αντιμετωπίζεται ως διαταραχή.
Ο αυτισμός εκλαμβάνεται ως ένα αινιγματικό σύνδρομο. Είναι ένα σύνθετο φαινόμενο ποικίλης αιτιολογίας, έτσι ώστε δεν υπάρχει για όλες τις περιπτώσεις μία και μόνο θεραπεία. Για αυτό είναι αναμενόμενο να ξεσπά διαμάχη ανάμεσα στους ειδικούς για τη καταλληλότητα ή απόρριψη μιας μεθόδου. Έχει αποδειχθεί ότι η χρήση μιας συγκεκριμένης μεθόδου μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα, ενώ η ίδια θεραπευτική μέθοδος σε άλλη περίπτωση αυτισμού αναγνωρίζεται ως ακατάλληλη και αναποτελεσματική. Η επιλογή της μεθόδου καθορίζεται με βάση την κλινική εικόνα του παιδιού. Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται πολύ από τη σωστή επιλογή της μεθόδου, την ορθή εφαρμογή της, την εμπειρία του θεραπευτή και την έγκαιρη και κρίσιμη χρονική περίοδο έναρξης.
Κατά τη θεραπευτική διαδικασία την πρώτη θέση κατέχει η αντιμετώπιση των παθολογικών εκδηλώσεων. Επίσης, προτεραιότητα της εκάστοτε θεραπείας είναι η αναγνώριση, η αποδοχή του προβλήματος και η εκπαίδευση των παιδιών αυτών.Το αυτιστικό παιδί πρέπει να μάθει να κατανοεί το περιβάλλον του και να ανταπεξέρχεται στη ζωή. Για τη θεραπεία αυτού του συνδρόμου έχει αναπτυχθεί ένας μεγάλος αριθμός θεραπευτικών μεθόδων, που χωρίζονται σε δύο κυρίως ομάδες. Στις μεθόδους που έχουν στόχο την αποκατάσταση των διαταραχών αντίληψης και σε εκείνες που σκοπό έχουν την ανάπτυξη γνώσεων, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και να προσαρμόζονται σε αυτό.
Πέρα από την πολυεπίπεδη σύνθετη Φαρμακοθεραπεία;
Ως μελλοντικός φυσικοθεραπευτής οφείλω να τονίσω τη χρησιμότητα και αποτελεσματικότητα των Εναλλακτικών Μεθόδων Θεραπείας. Μερικές από αυτές είναι: η θεραπεία με Θεραπευτικό Άγγιγμα (σφιχταγκάλιασμα), γνωστή και ως μέθοδος ελάττωσης σφυγμού, η shiatsu θεραπεία, η μουσικοθεραπεία καθώς και η χρήση των ζώων στην ψυχοθεραπεία των παιδιών αυτών.
Θεραπευτικό Άγγιγμα (Σφιχταγκάλιασμα)
Η μέθοδος του σφιχταγκαλιάσματος, γνωστή και ως μέθοδος ελάττωσης σφυγμού, ήταν η πιο δημοφιλής θεραπεία στις αρχές τις δεκαετίας του ’80. Οι μητέρες πιέζουν ενστικτωδώς στην αγκαλιά τους το φοβισμένο παιδί τους, το φιλούν, το κοιτάζουν στα μάτια, του μιλούν, του γελούν μέχρι να ηρεμήσει. Ο Πεσταλότσι το συνιστούσε ως παιδαγωγικό μέσο για την ηρεμία των παιδιών, να τα παίρνουν στα χέρια γονείς και παιδαγωγοί. Με τη μέθοδο του σφιχταγκαλιάσματος: η μητέρα παροτρύνεται να κρατήσει κοντά στο σώμα της το παιδί. Τα αυτιστικά παιδιά αντιδρούν κατά του σφιχταγκαλιάσματος, αλλά η μητέρα δεν επιτρέπεται να παραιτηθεί και να σταματήσει. Πρέπει να προσαρμόσει το σώμα της στο δικό του, να το κοιτάζει στα μάτια, να το χαϊδεύει μέχρι να ηρεμήσει.
Τα αυτιστικά συμπτώματα υποχωρούν σταδιακά, αναπτύσσεται η κοινωνική συμπεριφορά καθώς και η δημιουργικότητα. Γεγονός είναι ότι με την εφαρμογή του σφιχταγκαλιάσματος δημιουργείται κατάσταση έντασης και πανικού στο παιδί. Πάντως σοβαρή ζημιά που θα το βλάψει είναι απίθανη. Τέλος, με βάση όλα τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την υποβοήθηση της ανάπτυξης του αισθήματος της αφής, μπορούμε να υποθέσουμε ότι με την παραπάνω μέθοδο δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται το οπτικό σύστημα, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση ανάπτυξης και καλής λειτουργίας όλων των αισθητηριακών και αντιληπτικών συστημάτων.
Θεραπεία Shiatsu
Η shiatsu θεραπεία (στα ιαπωνικά «πίεση με δάχτυλα»), αποτελεί μία μέθοδο μασάζ στα «σημεία πίεσης» που εφαρμόζεται ήδη από αιώνες στην Άπω Ανατολή. Άρχισε τελευταία να χρησιμοποιείται σαν βοηθητική μέθοδος στη θεραπεία του αυτισμού. Η θεραπεία αυτή ενδείκνυται κατά την πρώιμη και παιδική ηλικία. Η πίεση που ασκείται πάνω στο σώμα του αυτιστικού παιδιού, δυναμώνει σταδιακά κατά την εκπνοή του. Η πίεση αυτή με τα δάχτυλα του θεραπευτή δρα σαν «ηλεκτρικό γαργάλημα» που ενεργοποιεί τα διάφορα συστήματα. Έτσι, το παιδί μπορεί να γνωρίσει το σώμα του, να συνδράμει στη γενικότερη χαλάρωση και να ασκήσει μια σταθεροποιητική επίδραση .
Τα Ζώα Στην Ψυχοθεραπεία Των Αυτιστικών Παιδιών
Η χρησιμοποίηση των ζώων και ιδιαιτέρως των κατοικίδιων έχει ευεργετική δράση στη ζωή των ανθρώπων. Όταν όμως, προσφέρετε ένα ζωάκι σε ένα αυτιστικό παιδί πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Λόγω διαρκούς αποδιοργάνωσης, η κακοποίηση ενός ζώου δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Πρώτα, δώστε στο παιδί ένα μαλακό γούνινο ζωάκι για να παίζει μαζί του. Όταν το παιδί καταλάβει πώς πρέπει να φροντίζει αυτό το παιχνίδι, τότε δώστε του ένα αληθινό ζωάκι. Κατά το 17 αιώνα η θεραπευτική ιππασία αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο για ασθένειες όπως οι αρθρίτιδες και διάφορα νευρολογικά περιστατικά.
Το 1952 όμως όταν η Liz Hartel κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στους αγώνες του Ελσίνκι, δημιουργήθηκε ενδιαφέρον για την ιππασία σαν άθλημα. Η Hartel έπασχε από πολιομυελίτιδα, με τα δυο άκρα της παράλυτα. Μπορούσε να περπατήσει ελάχιστα με βοήθεια. Κέρδισε όμως τους αρτιμελείς συναγωνιστές της. Με το γεγονός αυτό ιδρύθηκε η οργάνωση «Riding for the disabled» στην Αγγλία. Μεγάλα κέντρα αναπτύχθηκαν στην Γερμανία και στη Σουηδία Το άλογο χρησιμοποιείται σαν θεραπευτικό μέσο των ατόμων με αυτισμό. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, απλές ασκήσεις ιππασίας μεταφέρονται και προσαρμόζονται στο παιδί σύμφωνα με τις ανάγκες του, με σκοπό να συμβάλουν στην ανάπτυξή του, στη δημιουργία και διατήρηση της ψυχικής του ευεξίας.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η θεραπευτική ιππασία επιδρά στην εκπλήρωση αρκετών προϋποθέσεων της μάθησης. Όπως για παράδειγμα η ύπαρξη κινήτρου (το ίδιο το άλογο γοητεύει το παιδί), η αποδοχή ή η ανοχή μιας αποτυχίας (δε καταφέρνει να ανέβει στο άλογο-ξαναπροσπαθεί), η αυξημένη συγκέντρωση και γενικά η οργάνωση και ο προγραμματισμός των ενεργειών. Όταν καταφέρει να κατακτήσει τέτοιους στόχους κατά την διάρκεια της θεραπευτικής ιππασίας, γεγονός που δεν είναι τόσο εύκολο, τότε στη συνέχεια ο νοσηλευτής-τρια και ο θεράπων ιατρός ίσως καταφέρουν να μεταφέρουν αυτές τις εμπειρίες που το παιδί αποκόμισε και σε άλλες δραστηριότητες της ζωής του. Μεταξύ των κυριότερων αποτελεσμάτων της θεραπευτικής ιππασίας βρίσκονται η νορμαλοποίηση του μυϊκού τόνου, η μυϊκή ενδυνάμωση, η αύξηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων η ανάπτυξη αυτοελέγχου, υπομονής, επιμονής και αισθήματος αυτοπεποίθησης, το αίσθημα αγάπης προς τα ζώα, ο συντονισμός των κινήσεων και η βελτίωση της ισορροπίας.
Η καταπραϋντική επίδραση των ζώων, κυρίως της γάτας και του σκύλου, έχει ως άμεση συνέπεια την ελάττωση του στρες. Οι συμπεριφορές φροντίδας του ζώου (για παράδειγμα το χάιδεμα) συντελούν στην αποφυγή των στρεσογόνων παραγόντων και στην αυτόματη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Τα παραπάνω, επιτυγχάνονται όταν η σχέση με το ζώο χαρακτηρίζεται από συναισθήματα αγάπης και αφοσίωσης. Ερευνητές παρατήρησαν ότι η παρουσία και φροντίδα ενός κατοικίδιου ήταν ισχυρότερος προβλεπτικός παράγοντας επιβίωσης, ακόμη και σε σύγκριση με την ύπαρξη υποστηρικτικής σχέσης με συγγενείς. Αυτό ίσως εξηγείται από ότι στις ανθρώπινες σχέσεις συνυπάρχει το στοιχείο της κριτικής, φαινόμενο που όμως απουσιάζει κατά το συναισθηματικό δέσιμο με ένα ζώο. Για αυτούς λόγους, οι ψυχοθεραπευτές αναγνωρίζουν το θεραπευτικό ρόλο και την τεράστια σημασία που έχει η χρήση τους στη θεραπεία ψυχικών προβλημάτων και διαταραχών συμπεριφοράς στον άνθρωπο.
Κατά την παιδική ηλικία ένα ήρεμο και «έξυπνο» ζώο δύναται να ασκήσει ευεργετικό ρόλο στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Γίνεται ο σύντροφος, ο συνομιλητής και ο καλός φίλος. Προς αποφυγή μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών από το ζώο στον άνθρωπο, πρέπει τα ζώα να έχουν κατάλληλη κτηνιατρική περίθαλψη. Διαπιστώνεται ότι τα αυτιστικά παιδιά που έχουν επαφές με κάποιο ζώο μαθαίνουν πολύ πιο γρήγορα, επιτυγχάνουν την αισθητηριακή τους ολοκλήρωση και αποκτούν ποικίλες δεξιότητες διαμέσου των οποίων εκφράζουν ευκολότερα τα συναισθήματά τους.
Μουσικοθεραπεία
Από τα πρώτα κιόλας στάδια της εξέλιξης της ανθρωπότητας ο άνθρωπος χρησιμοποίησε τη μουσική για θεραπευτικούς σκοπούς. Η μουσικοθεραπεία έγινε αποδεκτή ως χρήσιμη θεραπευτική μέθοδος για παιδιά με αυτισμό με την εισαγωγή της στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Επίσης, κατέχει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις σύγχρονες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Είναι μια ολιστική προσέγγιση που αποσκοπεί στην προώθηση της ισορροπίας ανάμεσα στη συναισθηματική, σωματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Διαφοροποιείται από τη μουσική εκπαίδευση, τα μαθήματα μουσικής και τον καθαρά ψυχαγωγικό σκοπό της μουσικής ως προς την έμφαση, την προσέγγιση και τους στόχους της, αν και παρατηρούνται ορισμένα κοινά σημεία.
Η μουσική προάγει την επικοινωνία με το αυτιστικό παιδί, καθώς οι ήχοι προκαλούν εντύπωση, έτσι ώστε να διεγείρεται το ενδιαφέρον του παιδιού. Αναμειγνύει στοιχεία της μουσικής, όπως ο ρυθμός, η μελωδία και η αρμονία με συγκεκριμένους θεραπευτικούς στόχους. Πέρα όμως από την ιδιότητα της μουσικής ως ακουστικού ερεθίσματος, συνδέεται στενά με την κιναισθησία (αίσθηση μυϊκών συστολών και κινήσεων) και με το σύστημα αφής, όταν μέσω ολόκληρου του σώματος γίνονται αισθητοί τόνοι σχετικού βάθους και ύψους. Σαν μέσο ανάπτυξης προσωπικότητας μπορεί να προσφερθεί για την ανάπτυξη βιωμάτων και έκφρασης.
Δε διδάσκει μία καθορισμένη ομάδα συμπεριφορών, αλλά συμπεριλαμβάνει πολλά βασικά στοιχεία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Η θεραπεία διεγείρει και αναπτύσσει την επικοινωνιακή χρήση της φωνής και του προλεκτικού διαλόγου με κάποιο άλλο άτομο, ενώ εδραιώνει το νόημα της γλωσσικής ανάπτυξης. Το παιδί με αυτισμό μπορεί να ωφεληθεί από την αυξανόμενη ανοχή στον ήχο, τη δυαδική αλληλεπίδραση και την εξάσκηση στη συνδυαστική προσοχή. Με το τραγούδι αρθρώνει και εκφράζει τη διάθεσή του, μαθαίνοντας συγχρόνως να χρησιμοποιεί τη μουσική ως μια μορφή επαφής και επικοινωνίας με τους συνανθρώπους του.
Όταν τα παιδιά παραπέμπονται σε αυτό το θεραπευτικό σχήμα αξιολογούνται για μία περίοδο που καθορίζεται από το θεραπευτή σε ένα χώρο που είναι ειδικά σχεδιασμένος, ώστε να μην υπάρχουν περισπασμοί. Εάν αποδειχθεί ότι η θεραπεία αυτή αποτελεί κατάλληλη παρέμβαση για το παιδί, τότε καθορίζεται και το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Προγραμματίζεται ο χρόνος και η διάρκεια των συνεδριών, η ατομική ή ομαδική βάση τους και οι στόχοι της θεραπείας. Οι συνεδρίες μπορεί να βιντεοσκοπούνται ή να μαγνητοσκοπούνται για να δώσουν στο θεραπευτή τη δυνατότητα να αναπτύξει μουσικά στοιχεία που είναι σημαντικά για την εξέλιξη του ατόμου από βδομάδα σε βδομάδα. Το υλικό αυτό είναι συνήθως απόρρητο αλλά κοινοποιείται σε γονείς ή άλλους επαγγελματίες για θεραπευτικούς σκοπούς. Η δημιουργία υποστηρικτικής, έμπιστης και δημιουργικής σχέσης ανάμεσα στο θεραπευτή και το παιδί αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της θεραπείας.
Ο μουσικοθεραπευτής μπορεί να έχει θεραπευτικό ή συμβουλευτικό ρόλο. Δουλεύει ατομικά ή σε μικρές ομάδες χρησιμοποιώντας τεχνικές προκειμένου τα παιδιά με αυτισμό να εμπλακούν στα δρώμενα. Παρακινούν τα παιδιά να τραγουδήσουν, να ακούσουν μουσική, να χορέψουν, να παίξουν κάποιο όργανο και να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες με συστηματικό τρόπο για να πετύχουν ορισμένους προκαθορισμένους εκπαιδευτικούς στόχους.
Δημιουργούν ένα οικείο μουσικό περιβάλλον που ενισχύει τη θετική διαπροσωπική αλληλεπίδραση και δίνει στα παιδιά την ελευθερία που χρειάζονται για να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τον εαυτό τους. Η μουσικοθεραπεία λοιπόν, συνθέτει ένα μέσο αντιμετώπισης των διαταραχών αντίληψης και επεξεργασίας των πληροφοριών, για την έξοδο από τη μοναχικότητα και το «κλείσιμο» στον εαυτό, για την ανάπτυξη σχέσεων επικοινωνίας και για την κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση.
To κοινό γνώρισμα των παρακάτω προσωπικοτήτων που έχουν σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία, τέχνη και πρόοδο είναι ο αυτισμός. Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Μπετόβεν, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Τόμας Έντισον, Άλμπερτ Άινσταϊν, Έμιλι Ντίκινσον, Ισάακ Νεύτων, Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ, Tζείν Όστιν, Μικελάντζελο, Αμαντέους Μότσαρτ, Μαρκ Τουέιν, Βίνσεντ Βαν Γκογκ.
Έγκαιρες παρεμβάσεις συμπεριφορικού ή γνωστικού τύπου, βοηθούν ουσιαστικά τα αυτιστικά παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες αυτο-εξυπηρέτησης, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας. Αν και δεν υπάρχει γνωστή μέθοδος που να θεραπεύει πλήρως, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις παιδιών που ξεπέρασαν εντελώς το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν πολλά παιδιά με αυτισμό που μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα μετά την ενηλικίωση τους, αν και μερικά το καταφέρνουν. Μια αυτιστική κουλτούρα έχει αναπτυχθεί, με κάποια άτομα να αναζητούν θεραπεία και κάποια άλλα να πιστεύουν πως ο αυτισμός πρέπει να είναι ανεκτός ως διαφορά και να μην αντιμετωπίζεται ως διαταραχή.
Ο αυτισμός εκλαμβάνεται ως ένα αινιγματικό σύνδρομο. Είναι ένα σύνθετο φαινόμενο ποικίλης αιτιολογίας, έτσι ώστε δεν υπάρχει για όλες τις περιπτώσεις μία και μόνο θεραπεία. Για αυτό είναι αναμενόμενο να ξεσπά διαμάχη ανάμεσα στους ειδικούς για τη καταλληλότητα ή απόρριψη μιας μεθόδου. Έχει αποδειχθεί ότι η χρήση μιας συγκεκριμένης μεθόδου μπορεί να οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα, ενώ η ίδια θεραπευτική μέθοδος σε άλλη περίπτωση αυτισμού αναγνωρίζεται ως ακατάλληλη και αναποτελεσματική. Η επιλογή της μεθόδου καθορίζεται με βάση την κλινική εικόνα του παιδιού. Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται πολύ από τη σωστή επιλογή της μεθόδου, την ορθή εφαρμογή της, την εμπειρία του θεραπευτή και την έγκαιρη και κρίσιμη χρονική περίοδο έναρξης.
Κατά τη θεραπευτική διαδικασία την πρώτη θέση κατέχει η αντιμετώπιση των παθολογικών εκδηλώσεων. Επίσης, προτεραιότητα της εκάστοτε θεραπείας είναι η αναγνώριση, η αποδοχή του προβλήματος και η εκπαίδευση των παιδιών αυτών.Το αυτιστικό παιδί πρέπει να μάθει να κατανοεί το περιβάλλον του και να ανταπεξέρχεται στη ζωή. Για τη θεραπεία αυτού του συνδρόμου έχει αναπτυχθεί ένας μεγάλος αριθμός θεραπευτικών μεθόδων, που χωρίζονται σε δύο κυρίως ομάδες. Στις μεθόδους που έχουν στόχο την αποκατάσταση των διαταραχών αντίληψης και σε εκείνες που σκοπό έχουν την ανάπτυξη γνώσεων, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και να προσαρμόζονται σε αυτό.
Πέρα από την πολυεπίπεδη σύνθετη Φαρμακοθεραπεία;
Ως μελλοντικός φυσικοθεραπευτής οφείλω να τονίσω τη χρησιμότητα και αποτελεσματικότητα των Εναλλακτικών Μεθόδων Θεραπείας. Μερικές από αυτές είναι: η θεραπεία με Θεραπευτικό Άγγιγμα (σφιχταγκάλιασμα), γνωστή και ως μέθοδος ελάττωσης σφυγμού, η shiatsu θεραπεία, η μουσικοθεραπεία καθώς και η χρήση των ζώων στην ψυχοθεραπεία των παιδιών αυτών.
Θεραπευτικό Άγγιγμα (Σφιχταγκάλιασμα)
Η μέθοδος του σφιχταγκαλιάσματος, γνωστή και ως μέθοδος ελάττωσης σφυγμού, ήταν η πιο δημοφιλής θεραπεία στις αρχές τις δεκαετίας του ’80. Οι μητέρες πιέζουν ενστικτωδώς στην αγκαλιά τους το φοβισμένο παιδί τους, το φιλούν, το κοιτάζουν στα μάτια, του μιλούν, του γελούν μέχρι να ηρεμήσει. Ο Πεσταλότσι το συνιστούσε ως παιδαγωγικό μέσο για την ηρεμία των παιδιών, να τα παίρνουν στα χέρια γονείς και παιδαγωγοί. Με τη μέθοδο του σφιχταγκαλιάσματος: η μητέρα παροτρύνεται να κρατήσει κοντά στο σώμα της το παιδί. Τα αυτιστικά παιδιά αντιδρούν κατά του σφιχταγκαλιάσματος, αλλά η μητέρα δεν επιτρέπεται να παραιτηθεί και να σταματήσει. Πρέπει να προσαρμόσει το σώμα της στο δικό του, να το κοιτάζει στα μάτια, να το χαϊδεύει μέχρι να ηρεμήσει.
Τα αυτιστικά συμπτώματα υποχωρούν σταδιακά, αναπτύσσεται η κοινωνική συμπεριφορά καθώς και η δημιουργικότητα. Γεγονός είναι ότι με την εφαρμογή του σφιχταγκαλιάσματος δημιουργείται κατάσταση έντασης και πανικού στο παιδί. Πάντως σοβαρή ζημιά που θα το βλάψει είναι απίθανη. Τέλος, με βάση όλα τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την υποβοήθηση της ανάπτυξης του αισθήματος της αφής, μπορούμε να υποθέσουμε ότι με την παραπάνω μέθοδο δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται το οπτικό σύστημα, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση ανάπτυξης και καλής λειτουργίας όλων των αισθητηριακών και αντιληπτικών συστημάτων.
Θεραπεία Shiatsu
Η shiatsu θεραπεία (στα ιαπωνικά «πίεση με δάχτυλα»), αποτελεί μία μέθοδο μασάζ στα «σημεία πίεσης» που εφαρμόζεται ήδη από αιώνες στην Άπω Ανατολή. Άρχισε τελευταία να χρησιμοποιείται σαν βοηθητική μέθοδος στη θεραπεία του αυτισμού. Η θεραπεία αυτή ενδείκνυται κατά την πρώιμη και παιδική ηλικία. Η πίεση που ασκείται πάνω στο σώμα του αυτιστικού παιδιού, δυναμώνει σταδιακά κατά την εκπνοή του. Η πίεση αυτή με τα δάχτυλα του θεραπευτή δρα σαν «ηλεκτρικό γαργάλημα» που ενεργοποιεί τα διάφορα συστήματα. Έτσι, το παιδί μπορεί να γνωρίσει το σώμα του, να συνδράμει στη γενικότερη χαλάρωση και να ασκήσει μια σταθεροποιητική επίδραση .
Τα Ζώα Στην Ψυχοθεραπεία Των Αυτιστικών Παιδιών
Η χρησιμοποίηση των ζώων και ιδιαιτέρως των κατοικίδιων έχει ευεργετική δράση στη ζωή των ανθρώπων. Όταν όμως, προσφέρετε ένα ζωάκι σε ένα αυτιστικό παιδί πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Λόγω διαρκούς αποδιοργάνωσης, η κακοποίηση ενός ζώου δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο. Πρώτα, δώστε στο παιδί ένα μαλακό γούνινο ζωάκι για να παίζει μαζί του. Όταν το παιδί καταλάβει πώς πρέπει να φροντίζει αυτό το παιχνίδι, τότε δώστε του ένα αληθινό ζωάκι. Κατά το 17 αιώνα η θεραπευτική ιππασία αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο για ασθένειες όπως οι αρθρίτιδες και διάφορα νευρολογικά περιστατικά.
Το 1952 όμως όταν η Liz Hartel κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στους αγώνες του Ελσίνκι, δημιουργήθηκε ενδιαφέρον για την ιππασία σαν άθλημα. Η Hartel έπασχε από πολιομυελίτιδα, με τα δυο άκρα της παράλυτα. Μπορούσε να περπατήσει ελάχιστα με βοήθεια. Κέρδισε όμως τους αρτιμελείς συναγωνιστές της. Με το γεγονός αυτό ιδρύθηκε η οργάνωση «Riding for the disabled» στην Αγγλία. Μεγάλα κέντρα αναπτύχθηκαν στην Γερμανία και στη Σουηδία Το άλογο χρησιμοποιείται σαν θεραπευτικό μέσο των ατόμων με αυτισμό. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, απλές ασκήσεις ιππασίας μεταφέρονται και προσαρμόζονται στο παιδί σύμφωνα με τις ανάγκες του, με σκοπό να συμβάλουν στην ανάπτυξή του, στη δημιουργία και διατήρηση της ψυχικής του ευεξίας.
Μελέτες έχουν αποδείξει ότι η θεραπευτική ιππασία επιδρά στην εκπλήρωση αρκετών προϋποθέσεων της μάθησης. Όπως για παράδειγμα η ύπαρξη κινήτρου (το ίδιο το άλογο γοητεύει το παιδί), η αποδοχή ή η ανοχή μιας αποτυχίας (δε καταφέρνει να ανέβει στο άλογο-ξαναπροσπαθεί), η αυξημένη συγκέντρωση και γενικά η οργάνωση και ο προγραμματισμός των ενεργειών. Όταν καταφέρει να κατακτήσει τέτοιους στόχους κατά την διάρκεια της θεραπευτικής ιππασίας, γεγονός που δεν είναι τόσο εύκολο, τότε στη συνέχεια ο νοσηλευτής-τρια και ο θεράπων ιατρός ίσως καταφέρουν να μεταφέρουν αυτές τις εμπειρίες που το παιδί αποκόμισε και σε άλλες δραστηριότητες της ζωής του. Μεταξύ των κυριότερων αποτελεσμάτων της θεραπευτικής ιππασίας βρίσκονται η νορμαλοποίηση του μυϊκού τόνου, η μυϊκή ενδυνάμωση, η αύξηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων η ανάπτυξη αυτοελέγχου, υπομονής, επιμονής και αισθήματος αυτοπεποίθησης, το αίσθημα αγάπης προς τα ζώα, ο συντονισμός των κινήσεων και η βελτίωση της ισορροπίας.
Η καταπραϋντική επίδραση των ζώων, κυρίως της γάτας και του σκύλου, έχει ως άμεση συνέπεια την ελάττωση του στρες. Οι συμπεριφορές φροντίδας του ζώου (για παράδειγμα το χάιδεμα) συντελούν στην αποφυγή των στρεσογόνων παραγόντων και στην αυτόματη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Τα παραπάνω, επιτυγχάνονται όταν η σχέση με το ζώο χαρακτηρίζεται από συναισθήματα αγάπης και αφοσίωσης. Ερευνητές παρατήρησαν ότι η παρουσία και φροντίδα ενός κατοικίδιου ήταν ισχυρότερος προβλεπτικός παράγοντας επιβίωσης, ακόμη και σε σύγκριση με την ύπαρξη υποστηρικτικής σχέσης με συγγενείς. Αυτό ίσως εξηγείται από ότι στις ανθρώπινες σχέσεις συνυπάρχει το στοιχείο της κριτικής, φαινόμενο που όμως απουσιάζει κατά το συναισθηματικό δέσιμο με ένα ζώο. Για αυτούς λόγους, οι ψυχοθεραπευτές αναγνωρίζουν το θεραπευτικό ρόλο και την τεράστια σημασία που έχει η χρήση τους στη θεραπεία ψυχικών προβλημάτων και διαταραχών συμπεριφοράς στον άνθρωπο.
Κατά την παιδική ηλικία ένα ήρεμο και «έξυπνο» ζώο δύναται να ασκήσει ευεργετικό ρόλο στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Γίνεται ο σύντροφος, ο συνομιλητής και ο καλός φίλος. Προς αποφυγή μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών από το ζώο στον άνθρωπο, πρέπει τα ζώα να έχουν κατάλληλη κτηνιατρική περίθαλψη. Διαπιστώνεται ότι τα αυτιστικά παιδιά που έχουν επαφές με κάποιο ζώο μαθαίνουν πολύ πιο γρήγορα, επιτυγχάνουν την αισθητηριακή τους ολοκλήρωση και αποκτούν ποικίλες δεξιότητες διαμέσου των οποίων εκφράζουν ευκολότερα τα συναισθήματά τους.
Μουσικοθεραπεία
Από τα πρώτα κιόλας στάδια της εξέλιξης της ανθρωπότητας ο άνθρωπος χρησιμοποίησε τη μουσική για θεραπευτικούς σκοπούς. Η μουσικοθεραπεία έγινε αποδεκτή ως χρήσιμη θεραπευτική μέθοδος για παιδιά με αυτισμό με την εισαγωγή της στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Επίσης, κατέχει μια ξεχωριστή θέση ανάμεσα στις σύγχρονες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους. Είναι μια ολιστική προσέγγιση που αποσκοπεί στην προώθηση της ισορροπίας ανάμεσα στη συναισθηματική, σωματική, νοητική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Διαφοροποιείται από τη μουσική εκπαίδευση, τα μαθήματα μουσικής και τον καθαρά ψυχαγωγικό σκοπό της μουσικής ως προς την έμφαση, την προσέγγιση και τους στόχους της, αν και παρατηρούνται ορισμένα κοινά σημεία.
Η μουσική προάγει την επικοινωνία με το αυτιστικό παιδί, καθώς οι ήχοι προκαλούν εντύπωση, έτσι ώστε να διεγείρεται το ενδιαφέρον του παιδιού. Αναμειγνύει στοιχεία της μουσικής, όπως ο ρυθμός, η μελωδία και η αρμονία με συγκεκριμένους θεραπευτικούς στόχους. Πέρα όμως από την ιδιότητα της μουσικής ως ακουστικού ερεθίσματος, συνδέεται στενά με την κιναισθησία (αίσθηση μυϊκών συστολών και κινήσεων) και με το σύστημα αφής, όταν μέσω ολόκληρου του σώματος γίνονται αισθητοί τόνοι σχετικού βάθους και ύψους. Σαν μέσο ανάπτυξης προσωπικότητας μπορεί να προσφερθεί για την ανάπτυξη βιωμάτων και έκφρασης.
Δε διδάσκει μία καθορισμένη ομάδα συμπεριφορών, αλλά συμπεριλαμβάνει πολλά βασικά στοιχεία της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Η θεραπεία διεγείρει και αναπτύσσει την επικοινωνιακή χρήση της φωνής και του προλεκτικού διαλόγου με κάποιο άλλο άτομο, ενώ εδραιώνει το νόημα της γλωσσικής ανάπτυξης. Το παιδί με αυτισμό μπορεί να ωφεληθεί από την αυξανόμενη ανοχή στον ήχο, τη δυαδική αλληλεπίδραση και την εξάσκηση στη συνδυαστική προσοχή. Με το τραγούδι αρθρώνει και εκφράζει τη διάθεσή του, μαθαίνοντας συγχρόνως να χρησιμοποιεί τη μουσική ως μια μορφή επαφής και επικοινωνίας με τους συνανθρώπους του.
Όταν τα παιδιά παραπέμπονται σε αυτό το θεραπευτικό σχήμα αξιολογούνται για μία περίοδο που καθορίζεται από το θεραπευτή σε ένα χώρο που είναι ειδικά σχεδιασμένος, ώστε να μην υπάρχουν περισπασμοί. Εάν αποδειχθεί ότι η θεραπεία αυτή αποτελεί κατάλληλη παρέμβαση για το παιδί, τότε καθορίζεται και το εκπαιδευτικό πλαίσιο. Προγραμματίζεται ο χρόνος και η διάρκεια των συνεδριών, η ατομική ή ομαδική βάση τους και οι στόχοι της θεραπείας. Οι συνεδρίες μπορεί να βιντεοσκοπούνται ή να μαγνητοσκοπούνται για να δώσουν στο θεραπευτή τη δυνατότητα να αναπτύξει μουσικά στοιχεία που είναι σημαντικά για την εξέλιξη του ατόμου από βδομάδα σε βδομάδα. Το υλικό αυτό είναι συνήθως απόρρητο αλλά κοινοποιείται σε γονείς ή άλλους επαγγελματίες για θεραπευτικούς σκοπούς. Η δημιουργία υποστηρικτικής, έμπιστης και δημιουργικής σχέσης ανάμεσα στο θεραπευτή και το παιδί αποτελεί κεντρικό χαρακτηριστικό της θεραπείας.
Ο μουσικοθεραπευτής μπορεί να έχει θεραπευτικό ή συμβουλευτικό ρόλο. Δουλεύει ατομικά ή σε μικρές ομάδες χρησιμοποιώντας τεχνικές προκειμένου τα παιδιά με αυτισμό να εμπλακούν στα δρώμενα. Παρακινούν τα παιδιά να τραγουδήσουν, να ακούσουν μουσική, να χορέψουν, να παίξουν κάποιο όργανο και να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες με συστηματικό τρόπο για να πετύχουν ορισμένους προκαθορισμένους εκπαιδευτικούς στόχους.
Δημιουργούν ένα οικείο μουσικό περιβάλλον που ενισχύει τη θετική διαπροσωπική αλληλεπίδραση και δίνει στα παιδιά την ελευθερία που χρειάζονται για να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τον εαυτό τους. Η μουσικοθεραπεία λοιπόν, συνθέτει ένα μέσο αντιμετώπισης των διαταραχών αντίληψης και επεξεργασίας των πληροφοριών, για την έξοδο από τη μοναχικότητα και το «κλείσιμο» στον εαυτό, για την ανάπτυξη σχέσεων επικοινωνίας και για την κοινωνική ένταξη και ενσωμάτωση.
To κοινό γνώρισμα των παρακάτω προσωπικοτήτων που έχουν σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία, τέχνη και πρόοδο είναι ο αυτισμός. Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Μπετόβεν, Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Τόμας Έντισον, Άλμπερτ Άινσταϊν, Έμιλι Ντίκινσον, Ισάακ Νεύτων, Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ, Tζείν Όστιν, Μικελάντζελο, Αμαντέους Μότσαρτ, Μαρκ Τουέιν, Βίνσεντ Βαν Γκογκ.
Κάτι σαν επίλογος:
Και φτάνει η στιγμή που έρχεσαι αντιμέτωπος με τον αυτισμό. Προσπαθείς να καταλάβεις.
Αναζητάς το βλέμμα του αυτιστικού ατόμου. Κενό. Υπάρχεις, αλλά «δεν υπάρχεις». Είσαι αόρατος. Μιλάς, απάντηση δεν παίρνεις.
Πονάς; Αδιαφορία, παρηγοριά καμία.
Δακρύζεις; Σιωπή.
Μοιράζεσαι, χαμογελάς, προτρέπεις, σχολιάζεις, αγκαλιάζεις, φιλάς: Τείχος.
Ο Αυτισμός περιέχει μέσα του ασύλληπτη σκληρότητα και αδικία. Γονείς και αυτιστικά παιδιά είναι μια κοινή μορφή πόνου που αγγίζει συχνά τον ορισμό των ορίων της απελπισίας. Ενίοτε τα επανακαθορίζει. Καθημερινά. Και δυστυχώς, για πάντα. Μια κόλαση πόνου δίχως τέλος. Και το χειρότερο, δίχως ελπίδα τέλους. Πίσω από τις πόρτες των σπιτιών χιλιάδων συνανθρώπων μας στην Ελλάδα και παντού οι καθημερινές ιστορίες που εκτυλίσσονται μακριά από το δημόσιο χώρο αποτελούν ένα απόστημα στο οποίο η κοινωνία πρέπει να κάνει τη δική της επανάσταση συμπόνιας και αλληλεγγύης για να το αποβάλει.
Μην ξεχνάτε! Ο αυτισμός δεν είναι ανικανότητα. Είναι μια διαφορετικού είδους ικανότητα.
Photo Credits: theinspirationroom.com
Βοηθητικές Πηγές και Παραπομπές:
http://www.sansimera.gr/worldays/186
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%85%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82#cite_note-DSM-IV-TR-299.00-1
http://www.noesi.gr/book/syndrome/autism
"Autism spectrum disorder fact sheet". DSM5.org. American Psychiatric Publishing. 2013. Retrieved October 13, 2013.
http://www.autismhellas.gr/
http://www.autismgreece.gr/
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=4978
http://www.athensmagazine.gr/portal/bestofathens/articles/87453
«Όλα τα κομμάτια μαζί», μια ταινία της Μαίρης Καριωτάκη, σε σκηνοθεσία Ρένας Σκουρογιάννη με θέμα τον αυτισμό.
