Ένα «ευλογημένο» πλοίο - μουσείο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΤΖΑΒΕΛΛΑ πηγή
Επισκεφτήκαμε το «Hellas Liberty», το μοναδικό πλοίο τύπου «liberty» της Ευρώπης, ένα από τα τρία που σώζονται παγκοσμίως.Δεν είναι το σκαρί ούτε οι «μπίγες» -οι γερανοί φορτοεκφόρτωσης-, αλλά το ιστορικό όνομα «liberty» που αναγνωρίζουν οι περισσότεροι επισκέπτες. Αυτοί που, προσπερνώντας τα σύγχρονα βαπόρια και τους επιβάτες του προβλήτα Ε2, ανακαλύπτουν στη σκιά των σκουριασμένων σιταποθηκών της δυτικής ακτής του Πειραιά το «Hellas Liberty».
Το αρχικό του όνομα ήταν «SS Arthur M. Huddell» και είναι το μοναδικό φορτηγό πλοίο τύπου «liberty» που σώζεται σήμερα στην Ευρώπη. Είναι σπάνιος θησαυρός 73 ετών, βγαλμένος από το σεντούκι της παγκόσμιας ναυτικής ιστορίας, και από το 2010 λειτουργεί ως πλωτό μουσείο.
Μια στενή εξωτερική σκάλα οδηγεί στο κατάστρωμα. Στην τραπεζαρία του πληρώματος κοιμούνται βαθιά η Ράνια και η Κούκα, οι δύο μαλλιαροί τετράποδοι «ένοικοι». Ενα σύντομο βίντεο-αφιέρωμα διηγείται στους επισκέπτες την ιστορία των «liberty», των «ασχημόπαπων» (Times) που μετέφεραν τρόφιμα, στρατιώτες και πολεμοφόδια από την Αμερική στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μια στενή εξωτερική σκάλα οδηγεί στο κατάστρωμα. Στην τραπεζαρία του πληρώματος κοιμούνται βαθιά η Ράνια και η Κούκα, οι δύο μαλλιαροί τετράποδοι «ένοικοι». Ενα σύντομο βίντεο-αφιέρωμα διηγείται στους επισκέπτες την ιστορία των «liberty», των «ασχημόπαπων» (Times) που μετέφεραν τρόφιμα, στρατιώτες και πολεμοφόδια από την Αμερική στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ναυπήγησή τους, βασισμένη σε βρετανικά σχέδια και σε μια νέα τεχνική, ήταν εύκολη, φθηνή και -πράγμα σημαντικό σε περίοδο πολέμου- γρήγορη. «Τα γεννούσε η Αμερική το ένα μετά το άλλο. Κάποια περίοδο έφτιαχναν τρία την ημέρα», λέει ο πλοίαρχος Εμπορικού Ναυτικού Βαγγέλης Κούζιλος, πρόεδρος του Ομίλου Φίλων Liberty και καπετάνιος του «Arthur M. Huddel». Και να σκεφτεί κανείς ότι για την κατασκευή του πρώτου «liberty» χρειάστηκαν 253 ημέρες.
«Αν δεν υπήρχαν τα “liberty”», συνεχίζει ο πλοίαρχος, «η έκβαση του πολέμου μπορεί να ήταν διαφορετική και η εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας ίσως παρέμενε άπιαστο όνειρο». Δεν είναι τυχαίο ότι ονομάστηκαν «πλοία της ελευθερίας» από τους Αμερικανούς και «ευλογημένα πλοία» από τους Ελληνες ναυτικούς, οι οποίοι απέκτησαν περίπου 600 πλοία αυτού του τύπου.Επιτυχία για ένα «liberty» ήταν να μη βυθιστεί: να διασχίσει τον Ατλαντικό γλιτώνοντας από τα καρτέρια των γερμανικών υποβρυχίων.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ελληνική ναυτιλία -πέμπτη τότε στον κόσμο- απώλεσε από πολεμικές αιτίες το 74% των σκαφών. Αναγνωρίζοντας αυτό το βαρύτατο τίμημα, οι αμερικανικές υπηρεσίες διέθεσαν με ευνοϊκούς όρους στους Ελληνες πλοιοκτήτες εκατό «liberty», τα οποία αποτέλεσαν τη «μαγιά» για το μεταπολεμικό «ναυτικό θαύμα» και την πορεία τους προς την κορυφή της παγκόσμιας ναυτιλίας.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ «ARTHUR Μ. HUDDELL»
Aπό τα 2.720 που ναυπηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχουν απομείνει μόνο τρία: το «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O’Brien» στο Σαν Φρανσίσκο και το «Αrthur Μ. Huddell». Το τελευταίο καθελκύστηκε το 1943 στη Φλόριντα με προορισμό τη μεταφορά εμπορευμάτων (εκρηκτικών και γενικού φορτίου) που έφταναν τους 7.500 τόνους και το καλοκαίρι του 1944 μετατράπηκε σε πλοίο μεταφοράς σωλήνων.
Η βάση μιας ανέμης είναι ακόμα ορατή από το τρίτο αμπάρι του πλοίου και θυμίζει την «Επιχείσηση Pluto». Μέσω υποθαλάσσιων σωλήνων στη σήραγγα της Μάγχης, το «Arthur Huddell» είχε μεταφέρει πετρέλαιο από την Αγγλία στη Νορμανδία.
Το 1956 ναυλώθηκε από την AT&T Inc, τον κολοσσό των τηλεπικοινωνιών, που το χρησιμοποίησε για να μεταφέρει καλώδια διάφορων τύπων, και στη συνέχεια εντάχθηκε στη δύναμη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού έως το 1983, οπότε μεταφέρθηκε στον ποταμό James River στο Νόρφολκ και παροπλίστηκε. Πολλά τμήματά του, όπως η προπέλα, αποσπάστηκαν και εξόπλισαν το «liberty» της Βαλτιμόρης.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Το 2006 μια ομάδα Ελλήνων εφοπλιστών με επικεφαλής τον Σπύρο Πολέμη το ανακάλυψε «μισοβουλιαγμένο» και ζήτησε από την αμερικανική κυβέρνηση να τους το παραχωρήσει. «Το πήραμε σκουριασμένο και γυμνό από κάθε όργανο. Τα ξύλα τα είχαν φάει η υγρασία, το σαράκι, η πολυκαιρία και η αλμύρα. Μετά από μια πρόχειρη επιδιόρθωση, κατάφερε να ταξιδέψει», θυμάται ο πλοίαρχος Β. Κούζιλος.
Ανήμερα του Αγίου Νικολάου το 2008, απέπλευσε ρυμουλκούμενο και ξεκίνησε τον διάπλου του Ατλαντικού. Τον Ιανουάριο του 2009 έδεσε στον Πειραιά και ξεκίνησε η αμμοβολή, η υδροβολή και ο χρωματισμός στα ναυπηγεία του Περάματος και του Σκαραμαγκά. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της επισκευής το ανέλαβε ο καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος.
Σήμερα, στην καμπίνα των χαρτών βλέπετε τον αυθεντικό ραδιοεντοπιστή. Η γέφυρα εξοπλίστηκε με παλιά ναυτικά όργανα - τηλέγραφο, μαγνητική και γυροσκοπική πυξίδα. «Από τις αποθήκες του αμερικανικού στόλου πήραμε όργανα από παλιά “liberty” και τα τοποθετήσαμε στην αρχική τους θέση. Φτιάξαμε από την αρχή τα ηλεκτρολογικά του πλοίου. Ο καραβομαραγκός στο Πέραμα έφτιαξε περίπου 90 πόρτες! Ομοιες με τις αρχικές».
Στα πέντε αμπάρια, που παλιά επικοινωνούσαν, άνοιξαν πόρτες και σήμερα λειτουργούν εκθεσιακοί χώροι. Καθώς κατευθύνεστε προς το τέταρτο αμπάρι, αντικρίζετε στ’ αριστερά σας το μηχανοστάσιο, όπου διακρίνεται το επάνω μέρος της ατμοκίνητης μηχανής των 2.500 ίππων. Παλιοί ναυτικοί που υπηρέτησαν στα «liberty» αναφέρονται στη μηχανή τους σαν να μιλούν για την πιστή τους σύζυγο: «Σε αυτήν μπορούσες να βασιστείς. Δεν σε πρόδιδε ποτέ».
Το πλοίο-μουσείο είναι έκθεμα ανυπολόγιστης αξίας από μόνο του. Υπάρχουν όμως κι άλλα σημαντικά στο εσωτερικό του: φωτογραφίες των 100 «liberty» που δόθηκαν στην Ελλάδα, μοντέλα καϊκιών και σύγχρονων πλοίων, καθώς και ναυτικά όργανα της εποχής (όχι απαραιτήτως από «liberty»), όπως χρονόμετρα πλοίων, εξάντες, φανάρια και διακοσμητικοί ναυτικοί κόμποι. Ο επισκέπτης θα δει, επίσης, την αυθεντική ξύλινη επιγραφή με το αρχικό όνομα του πλοίου, η οποία τον ταξιδεύει χωρίς να... σηκώσει άγκυρα.
* Το μουσείο είναι επισκέψιμο καθημερινά 10 π.μ.-5 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο.
«Αν δεν υπήρχαν τα “liberty”», συνεχίζει ο πλοίαρχος, «η έκβαση του πολέμου μπορεί να ήταν διαφορετική και η εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας ίσως παρέμενε άπιαστο όνειρο». Δεν είναι τυχαίο ότι ονομάστηκαν «πλοία της ελευθερίας» από τους Αμερικανούς και «ευλογημένα πλοία» από τους Ελληνες ναυτικούς, οι οποίοι απέκτησαν περίπου 600 πλοία αυτού του τύπου.Επιτυχία για ένα «liberty» ήταν να μη βυθιστεί: να διασχίσει τον Ατλαντικό γλιτώνοντας από τα καρτέρια των γερμανικών υποβρυχίων.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η ελληνική ναυτιλία -πέμπτη τότε στον κόσμο- απώλεσε από πολεμικές αιτίες το 74% των σκαφών. Αναγνωρίζοντας αυτό το βαρύτατο τίμημα, οι αμερικανικές υπηρεσίες διέθεσαν με ευνοϊκούς όρους στους Ελληνες πλοιοκτήτες εκατό «liberty», τα οποία αποτέλεσαν τη «μαγιά» για το μεταπολεμικό «ναυτικό θαύμα» και την πορεία τους προς την κορυφή της παγκόσμιας ναυτιλίας.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ «ARTHUR Μ. HUDDELL»
Aπό τα 2.720 που ναυπηγήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου έχουν απομείνει μόνο τρία: το «John W. Brown» στη Βαλτιμόρη, το «Jeremiah O’Brien» στο Σαν Φρανσίσκο και το «Αrthur Μ. Huddell». Το τελευταίο καθελκύστηκε το 1943 στη Φλόριντα με προορισμό τη μεταφορά εμπορευμάτων (εκρηκτικών και γενικού φορτίου) που έφταναν τους 7.500 τόνους και το καλοκαίρι του 1944 μετατράπηκε σε πλοίο μεταφοράς σωλήνων.
Η βάση μιας ανέμης είναι ακόμα ορατή από το τρίτο αμπάρι του πλοίου και θυμίζει την «Επιχείσηση Pluto». Μέσω υποθαλάσσιων σωλήνων στη σήραγγα της Μάγχης, το «Arthur Huddell» είχε μεταφέρει πετρέλαιο από την Αγγλία στη Νορμανδία.
Το 1956 ναυλώθηκε από την AT&T Inc, τον κολοσσό των τηλεπικοινωνιών, που το χρησιμοποίησε για να μεταφέρει καλώδια διάφορων τύπων, και στη συνέχεια εντάχθηκε στη δύναμη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού έως το 1983, οπότε μεταφέρθηκε στον ποταμό James River στο Νόρφολκ και παροπλίστηκε. Πολλά τμήματά του, όπως η προπέλα, αποσπάστηκαν και εξόπλισαν το «liberty» της Βαλτιμόρης.
Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Το 2006 μια ομάδα Ελλήνων εφοπλιστών με επικεφαλής τον Σπύρο Πολέμη το ανακάλυψε «μισοβουλιαγμένο» και ζήτησε από την αμερικανική κυβέρνηση να τους το παραχωρήσει. «Το πήραμε σκουριασμένο και γυμνό από κάθε όργανο. Τα ξύλα τα είχαν φάει η υγρασία, το σαράκι, η πολυκαιρία και η αλμύρα. Μετά από μια πρόχειρη επιδιόρθωση, κατάφερε να ταξιδέψει», θυμάται ο πλοίαρχος Β. Κούζιλος.
Ανήμερα του Αγίου Νικολάου το 2008, απέπλευσε ρυμουλκούμενο και ξεκίνησε τον διάπλου του Ατλαντικού. Τον Ιανουάριο του 2009 έδεσε στον Πειραιά και ξεκίνησε η αμμοβολή, η υδροβολή και ο χρωματισμός στα ναυπηγεία του Περάματος και του Σκαραμαγκά. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους της επισκευής το ανέλαβε ο καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος.
Σήμερα, στην καμπίνα των χαρτών βλέπετε τον αυθεντικό ραδιοεντοπιστή. Η γέφυρα εξοπλίστηκε με παλιά ναυτικά όργανα - τηλέγραφο, μαγνητική και γυροσκοπική πυξίδα. «Από τις αποθήκες του αμερικανικού στόλου πήραμε όργανα από παλιά “liberty” και τα τοποθετήσαμε στην αρχική τους θέση. Φτιάξαμε από την αρχή τα ηλεκτρολογικά του πλοίου. Ο καραβομαραγκός στο Πέραμα έφτιαξε περίπου 90 πόρτες! Ομοιες με τις αρχικές».
Στα πέντε αμπάρια, που παλιά επικοινωνούσαν, άνοιξαν πόρτες και σήμερα λειτουργούν εκθεσιακοί χώροι. Καθώς κατευθύνεστε προς το τέταρτο αμπάρι, αντικρίζετε στ’ αριστερά σας το μηχανοστάσιο, όπου διακρίνεται το επάνω μέρος της ατμοκίνητης μηχανής των 2.500 ίππων. Παλιοί ναυτικοί που υπηρέτησαν στα «liberty» αναφέρονται στη μηχανή τους σαν να μιλούν για την πιστή τους σύζυγο: «Σε αυτήν μπορούσες να βασιστείς. Δεν σε πρόδιδε ποτέ».
Το πλοίο-μουσείο είναι έκθεμα ανυπολόγιστης αξίας από μόνο του. Υπάρχουν όμως κι άλλα σημαντικά στο εσωτερικό του: φωτογραφίες των 100 «liberty» που δόθηκαν στην Ελλάδα, μοντέλα καϊκιών και σύγχρονων πλοίων, καθώς και ναυτικά όργανα της εποχής (όχι απαραιτήτως από «liberty»), όπως χρονόμετρα πλοίων, εξάντες, φανάρια και διακοσμητικοί ναυτικοί κόμποι. Ο επισκέπτης θα δει, επίσης, την αυθεντική ξύλινη επιγραφή με το αρχικό όνομα του πλοίου, η οποία τον ταξιδεύει χωρίς να... σηκώσει άγκυρα.
* Το μουσείο είναι επισκέψιμο καθημερινά 10 π.μ.-5 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο.
