Παιδεία και τοπική αυτοδιοίκηση

Αν κάποιος ανατρέξει στα προεκλογικά έντυπα δημοτικών παρατάξεων, όχι μόνο των προηγούμενων εκλογών, θα διαπιστώσει μεταξύ των άλλων ότι η φράση η οποία κυριαρχεί είναι «η παιδεία είναι πρώτη προτεραιότητα».

Συνήθως λίγους μήνες μετά τις εκλογές και μόλις οι νέοι δημοτικοί άρχοντες στρογγυλοκαθίσουν στις αναπαυτικές πολυθρόνες αρχίζουν οι «εκπτώσεις» και η πρώτη προτεραιότητα περιορίζεται σε ένα στενό κύκλο φίλων και γνωστών και σε όσους φωνάζουν πιο δυνατά από τους άλλους. Ξαφνικά ανακαλύπτουν ότι «δεν υπάρχουν χρήματα», δεν «υπάρχει κωδικός», δεν «υπογράφει ο πάρεδρος» και χρησιμοποιώντας επαναστατική ρητορεία μεταθέτουν τις ευθύνες δείχνοντας το «σκληρό» κράτος και την κακή μας τύχη.
Τελευταία και ενόψει των δημοτικών εκλογών που έρχονται, ανοίγει σιγά – σιγά μια συζήτηση για τη σχέση της παιδείας και τοπικής αυτοδιοίκησης από δημοτικές κινήσεις και φορείς σε μια προσπάθεια να διαμορφώσουν θέσεις και προτάσεις, αλλά και να συσπειρώσουν δημότες και συλλογικότητες. Άλλωστε στο χώρο της παιδείας υπάρχει ένα μεγάλο ακροατήριο, μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί, αλλά και οργανωμένες συλλογικότητες, όπως σύλλογοι γονέων, και τοπικοί φορείς, οι οποίοι έρχονται σε άμεση επαφή με το σχολείο.

Σήμερα μετά το «σοκ» των τελευταίων ετών η εκπαιδευτική κοινότητα είναι πλέον υποψιασμένη και δεν δέχεται άκριτα, ίσως μάλιστα αντιμετωπίζει με καχυποψία τις υποσχέσεις και τα «μεγάλα λόγια».

Το ζητούμενο πλέον και η απαίτηση από αυτούς οι οποίοι θέλουν να έχουν ρόλο είναι να διατυπωθούν προτάσεις συγκεκριμένες, ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες, προτάσεις οι οποίες να εμπεριέχουν το όραμα, αλλά να μην κολακεύουν αυτιά ή να «χαϊδεύουν» τάσεις με προφανείς ψηφοθηρικούς σκοπούς.

Μια δημοτική κίνηση η οποία πραγματικά θα ήθελε να διατυπώσει έναν διαφορετικό λόγο ο οποίος θα γίνει πιστευτός αλλά θα είναι και ουσιαστικός, αφού διατυπώσει τις γενικές αρχές για το σχολείο που οραματίζεται για τα παιδιά των δημοτών της επιβάλλεται να διατυπώσει με σαφήνεια προτάσεις με περιεχόμενο. Ωραία λόγια και φορτισμένες λέξεις έχουν την αξία τους, αλλά συνήθως είναι λέξεις κενές περιεχομένου αν δεν συνοδεύονται από το «δια ταύτα». 

Τι θα μπορούσε να κάνει μια δημοτική αρχή.

Η εμπειρία οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα προβλήματα στο χώρο της παιδείας δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς την ουσιαστική παρέμβαση και τον ενεργό ρόλο των δυνάμεων της τοπικής κοινωνίας και ιδιαίτερα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Υπάρχει σχέση αλληλεξάρτησης μετά και τα τελευταία νομοθετήματα. Η τοπική αυτοδιοίκηση: α. διαθέτει πόρους για τη συντήρηση την υλικοτεχνική και κτιριακή υποδομή, β. στηρίζει τις σχολικές μονάδες με χρήματα για τις λειτουργικές δαπάνες, γ. προτείνει αναβαθμίσεις, υποβαθμίσεις, κατασκευές σχολικών μονάδων, δ. αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και προγράμματα.

 Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει είναι αν μπορεί και μέχρι ποιο σημείο να έχει ουσιαστικό ρόλο για τα θέματα παιδείας η τοπική αυτοδιοίκηση; Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει συγκεντρωτικό (όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από το υπουργείο παιδείας) και τα τελευταία χρόνια η χρηματοδότηση των ΟΤΑ μειώνεται αργά αλλά σταθερά κάθε χρόνο;
Σε αυτό το πλαίσιο διατυπώνουμε κάποιες ιδέες για το ρόλο και τις ευθύνες της τοπικής αυτοδιοίκησης, εστιάζοντας σε πρακτικές προτάσεις τις οποίες θα μπορούσε να έχει μια δημοτική κίνηση στο πρόγραμμα της και να δεσμευτεί γι’ αυτές, θεωρώντας αυθαίρετα ότι γενική παραδοχή και αδιαπραγμάτευτη θέση, για όσους ασχολούνται με την τοπική αυτοδιοίκηση, είναι ότι οι πολιτικές που διαμορφώνονται πρέπει να είναι στην κατεύθυνση ώστε να μην μεγαλώνουν οι εκπαιδευτικές ανισότητες. 

1. Δημοτική επιτροπή παιδείας: Βασική προϋπόθεση για μια νέα αντίληψη αντιμετώπισης των εκπαιδευτικών θεμάτων είναι η αναβάθμιση και η ενίσχυση του ρόλου της ΔΕΠ και ανάδειξης της ως φορέα σχεδιασμού της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο και αλλά και ως όργανο λαϊκής συμμετοχής.

Σήμερα οι επιτροπές παιδείας κινούνται στα όρια της τυπικής λειτουργίας με αποσπασματικό και επιφανειακό τρόπο στη διαχείριση θεμάτων. Παράλληλα έχουν προκύψει με τον «Καλλικράτη» και οι ενιαίες σχολικές επιτροπές πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας. Οι ασάφειες στο νομικό πλαίσιο έδωσαν την ευκαιρία σε πολλούς δημάρχους να παρακάμψουν σε πολλές περιπτώσεις τις ΔΕΠ οι οποίες συγκροτούνται από εκπροσώπους που έχουν σχέση με την παιδεία και να δώσουν ρόλους στις σχολικές επιτροπές οι οποίες διορίζονται από τον δήμαρχο.

Αποτέλεσμα αυτής της τακτικής ήταν η διαφορετική εκπαιδευτική πολιτική και η διαφορετική αντιμετώπιση ίδιων θεμάτων και οι νέες «πελατειακές» σχέσεις. Επομένως αυτονόητο για μια δημοτική κίνηση είναι να δεσμευτεί σε ένα τέτοιο μοντέλο λειτουργίας με ένα κέντρο αποφάσεων,  κοινή εκπαιδευτική πολιτική και δέσμευση ότι οι αποφάσεις της ΔΕΠ θα είναι δεσμευτικές γι΄ αυτήν.

2. Δημόσια δέσμευση για άμεση καταβολή στις σχολικές μονάδες, άμεσα και χωρίς περικοπές όλων των χρημάτων που έρχονται από την κεντρική κυβέρνηση.

3. Δημόσια δέσμευση για διάθεση όλων των κονδυλίων τα οποία προορίζονται για συντήρηση σχολικών κτιρίων στις σχολικές μονάδες.

4. Απόλυτη διαφάνεια σε κάθε οικονομική διαχείριση. Πρόβλεψη για ειδικό χώρο στην ιστοσελίδα του Δήμου όπου θα υπάρχουν σε κοινή θέα τα ποσά που δίνονται σε κάθε σχολείο για λειτουργικές δαπάνες και για επισκευές.

5. Δημόσιος απολογισμός της ΔΕΠ με ετήσια έκθεση όπου θα παρουσιάζονται και θα τίθενται σε δημόσιο διάλογο στο Δημοτικό Συμβούλιο οι πολιτικές και οι αποφάσεις.

6. Ανάπτυξη και διαμόρφωση πλαισίου για τη διαδικασία συγχωνεύσεων, καταργήσεων, υποβιβασμού και προαγωγής σχολικών μονάδων.

7. Δημιουργία δικτύου με συνεργασία σχολείων κοινωνικών υπηρεσιών για στήριξη οικογενειών οι οποίες αντιμετωπίζουν  δυσκολίες.

8. Διεκδίκηση και ανάδειξη θεμάτων που απασχολούν τη σχολική κοινότητα, όπως έλλειψη εκπαιδευτικών στα σχολεία.

9. Δημιουργία τμήματος τεχνικής υποστήριξης σχολικής μονάδας για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων συντήρησης των σχολικών κτιρίων. Ένα μικρό και ευέλικτο συνεργείο που θα ασχολείται με τα καθημερινά προβλήματα των σχολείων είναι ίσως το πιο απλό που θα μπορούσε να σκεφτεί μια δημοτική αρχή.

10. Δημιουργία γραφείου παιδείας και στελέχωση με εξειδικευμένου προσωπικού το οποίο θα μπορεί να βοηθά ουσιαστικά τα σχολεία σε θέματα διαχείρισης και συντονισμού δράσεων.

11. Διερεύνηση για χρηματοδότηση των σχολικών μονάδων και από άλλους πόρους.

12. Ανοικτές σχολικές αυλές με διαμόρφωση νησίδων πρασίνου ώστε να συμβάλλουν στην βελτίωση του μικροκλίματος της γειτονιάς αλλά θα δώσουν διέξοδο στα παιδιά για να παίξουν.

13. Διεκδίκηση με ΚΕΔΕ ώστε οι λογαριασμοί δικτύων κοινής ωφέλειας των σχολικών μονάδων να μην χρεώνονται με ΦΠΑ.

14. Ειδικότητα του φύλακα – συντηρητή σε κάθε σχολικό συγκρότημα το κόστος μικρών καθημερινών επισκευών θα ήταν πολύ μικρότερο.

15. Ανοικτό σχολείο στην κοινωνία: Δράσεις συνεργασίας σχολείων και τοπικής αυτοδιοίκησης, αξιοποιώντας τις υπηρεσίες των Δήμων όπως περιβαλλοντική εκπαίδευση, επιμόρφωση γονέων, την εκμάθηση των ελληνικών στους μετανάστες κ.λπ.

16. Προγράμματα για πρώτες βοήθειες, προληπτική ιατρική, οδοντιατρική μέριμνα συνεργασία με νοσοκομεία και δημοτικά ιατρεία για διαμόρφωση συνθηκών ασφαλείας  και παροχή ιατρικής φροντίδας και πρόληψης για μαθητές.

17. Ουσιαστική λειτουργία Υπηρεσίας Ψυχολογικής και Κοινωνικής στήριξης παιδιών και γονέων.

18. Με την ψήφιση του νόμου “Ανάπτυξη της δια βίου μάθησης και λοιπές διατάξεις” έχουν δοθεί αρμοδιότητες στους θεσμούς τοπικής αυτοδιοίκησης για θέματα δια βίου μάθησης και εκπαίδευσης ενηλίκων. Το σχολείο μπορεί να γίνει κέντρο δράσεων δια βίου μάθησης και γενικής εκπαίδευσης ενηλίκων.

19. Ουσιαστικό ρόλο στο Σχολικό Συμβούλιο Κοινότητας, το οποίο λειτουργεί σε κάθε σχολική μονάδα και αποτελείται από εκπαιδευτικούς και γονείς.

Πολλές από τις παραπάνω προτάσεις μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς οικονομικό κόστος, απλά χρειάζεται κοινός νους, πολιτική βούληση και αξιοποίηση του υπάρχοντος προσωπικού των δήμων. Κάποιες άλλες χρειάζονται χρόνο και σχέδιο και κάποιες συζήτηση της ΚΕΔΕ με την κεντρική κυβέρνηση.  
Τα παραπάνω αποτελούν μια πρώτη καταγραφή. Σίγουρα υπάρχουν και άλλοι τομείς όπου η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να δραστηριοποιηθεί προκειμένου να αναπτυχθεί μια θετική δυναμική και δημιουργική σχέση εκπαίδευσης και τοπικής αυτοδιοίκησης με πολλά οφέλη τόσο για την εκπαιδευτική όσο και για την τοπική κοινότητα.