Τετάρτη 14 Ιουνίου 2023

Τι εστί "Τα χαϊκού της Γκράβας";

Επιλέγων ή Συντάκτης Λάκης Ιγνατιάδης, stagona4u

Για αυτούς που δεν γνωρίζουν και θέλουν να μάθουν τι είναι η Γκράβα, τι το χαϊκού και πως συνδέονται αυτά τα δύο.

Η Γκράβα είναι ένα σχολικό συγκρότημα που βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του δήμου Αθηναίων και είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα. Εκεί βρίσκονται 24 διαφορετικά σχολεία. Πιο συγκεκριμένα λειτουργούν νηπιαγωγεία, δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια, ΕΠΑΛ, ΙΕΚ και Εργαστηρικά Κέντρα της Αθήνας και του Γαλατσίου. Στον εξωτερικό χώρο του συγκροτήματος υπάρχουν αθλητικές εγκαταστάσεις (αθλητικό κέντρο «Αντώνης Τρίτσης»), όπως γήπεδα μπάσκετ, βόλεϊ, στίβος, κλειστό γυμναστήριο και κολυμβητήριο.

Χαϊκού. Το χαϊκού είναι μια ιαπωνική ποιητική φόρμα. Παραδοσιακά αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών , οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις στίχους για έμφαση ή σε έναν, χωρισμένο με κενά. Το χαϊκού έχει συνολικά 17 συλλαβές και είναι η πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. Αυτό που σήμερα ονομάζεται κλασικό χαϊκού δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα. 
Ο Ματσούο Μπάσο (1644–1694) θεωρείται ο πρώτος μεγάλος ποιητής χαϊκού. Το χαϊκού γνώρισε ευρύτερη διάδοση και σε πολλές χώρες πέρα από την Άπω Ανατολή εξ αιτίας της ανανέωσης της ποίησης χαϊκού που πέτυχε ο Μασαόκα Σίκι (1867-1902). Χαϊκού έχουν γράψει σπουδαίοι ποιητές από όλο τον κόσμο, ανάμεσά τους και ο Γιώργος Σεφέρης.

Η εκπαίδευση διαχρονικά: Τα σχολεία σε όλον τον κόσμο έχουν ως βασικό στόχο να μαθαίνουν οι μικροί μαθητές γράμματα και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες αν αυτό απλά θα ευοδωθεί για όλους τους συγκεκριμένους σε κάθε τάξη μαθητές ή αν αυτοί θα αποκτήσουν και ένα υπόβαθρο όπου θα τους βοηθάει να ανθίζει η κριτική τους σκέψη, η δημιουργική τους δύναμη και η συναισθηματική τους νοημοσύνη, στοιχεία δηλαδή που στην πορεία εμπλουτίζουν την πνευματικότητά τους και παίζουν ρόλο στη στάση που θα έχουν στη ζωή.

Συνήθως όλα αυτά καλλιεργούνται με επιλεγμένες γνώσεις που πάνω σ'αυτές σερφάρουν όσο μπορούν καλύτερα οι μαθητές με τη βοήθεια των δασκάλων τους και της οικογένειάς τους και στην Ελλάδα και των φροντιστών. Αν κάτι εκ των πραγμάτων δυσκολεύεται πολύ να κυκλοφορεί ανάμεσα σε όσα συμβαίνουν στην τάξη είναι η πραγματική ζωή των μαθητών, τα συναισθήματά τους, οι προσωπικές αναζητήσεις και οι σκέψεις τους. Όλα αυτά δεν γίνεται να τα εκφράζουν μέσα στην ροή του μαθήματος, ακόμα και όταν υπάρχουν μαθήματα που προσφέρονται για κάτι τέτοιο, όπως π.χ η λογοτεχνία και γενικότερα η γλώσσα.

Οι εξαιρέσεις. Έτυχε λίγες φορές να ακούσω για κάποιες περιπτώσεις που δάσκαλοι ή καθηγητές πήραν την πρωτοβουλία και δημιούργησαν μαζί με τους μαθητές τους ένα κλίμα που αυτοί άρχισαν να εκφράζονται, να συζητούν και να δημιουργούν με βάση τις εμπειρίες της ζωής τους και εννοείται και του πολιτισμικού τους υπόβαθρου. Τις περισσότερες φορές το αποτέλεσμα αυτών των πειραματικών ανοιγμάτων άγγιξε αυτό που λέμε, "αλήθεια σου λέω, έγιναν πράματα και θάματα,να όπως και τυφλοί είδαν, και μουγγοί μίλησαν και ανάπηροι περπάτησαν".
Κάτι παρόμοιο διάβασα ότι συνέβη στο τμήμα Γ4 του 21ου Γυμνασίου της Γκράβας στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, όπου η φιλόλογος Ελευθερία Παπουτσάκη στα μέσα της χρονιάς πήρε την πρωτοβουλία να διδάξει στους μαθητές της τι εστί χαϊκού και τους ώθησε να φτιάξουν τα δικά τους. Όπως έγραψε η ίδια, οι μαθητές μέσα σε τρεις διδακτικές ώρες από παθητικοί δέκτες άρχισαν να παιδεύονται δημιουργικά με τις λέξεις και τις συλλαβές για να εκφράσουν αυτό που ένιωθαν. Και που στο τέλος σημειώνει για να μας πληροφορήσει κάτι σημαντικό που μόνο να το φανταστούμε μπορούμε, πως, "αυτό το βιβλιαράκι που κρατάτε στα χέρια σας να ξέρετε, ότι είναι ένα προϊόν ενθουσιασμού".

Το αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας ήταν 27 χαϊκού που υπάρχουν στο βιβλιαράκι που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις BOOK LAB. Σ'αυτό θα βρείτε επίσης, τα ονόματα των μαθητών που δημιούργησαν τα χαϊκού και το ιστορικό αυτής της περιπέτειας γραμμένο από την φιλόλογο Ελευθερία Παπουτσάκη. Στο τέλος υπάρχει και το επίμετρο του Γιώργου Ίκαρου Μπαμπασάκη, όπου σε μια παράγραφο αναρωτιέται εύλογα, μολονότι η απάντηση δεν υπάρχει κάπου στο διαδίκτυο έτοιμη να μας περιμένει, τι κάνει έναν έφηβο να γοητευθεί από παράξενα τρίστιχα, γραμμένα στα αγγλικά, με τρόπο ιαπωνικό και μεταφρασμένα στα ελληνικά;

Με λίγα λόγια: Πρόκειται για ένα βιβλιαράκι που νομίζω ότι αξίζει να αγοραστεί και το λέω αυτό διότι πιστεύω ότι θα νιώσετε κι εσείς τη θερμή και τρυφερή δύναμη αυτής της μικροκαμωμένης ποίησης, που τολμά με μία φυσικότητα να περνά σαν αστραπή από το θερμό στο κρύο, από το κάτω στο πάνω και η ζωή να συνεχίζεται. Λίγα μα ακριβά ήταν τα δώρα που μου χάρισαν τα χαϊκού των μαθητών της Γκράβας και που το ωραίο ήταν ότι δεν χάθηκαν με το που έκλεισα αυτό το βιβλιαράκι.

Να πούμε επίσης πως την όμορφη γιαπωνέζικη ζωγραφιά του εξώφυλλου τη φιλοτέχνησε ένας ακόμα μαθητής του σχολείου και κάποια χαϊκού που έχουν δίπλα και τη γιαπωνέζικη κάθετη γραφή τους τα μετέφρασε ένας άλλος μαθητής του Γ4 που έχει μάθει γιαπωνέζικα, όπως οι πολλοί μαθαίνουν αγγλικά.

Ιδού και πέντε χαρακτηριστικά χαϊκού

Παρολίγο να / πέσω από τον γκρεμό / αλλά μπόρεσα

Δύσκολη ζωή / αλλά είναι ωραία / με υπομονή

Μου χαμογελάς / παρ'όλ' αυτά φαίνεται / η κατάθλιψη

Κάτι θέλω να πω / αλλά δεν μου βγαίνει / όταν σε κοιτώ

Η θλίψη πονά / και η χαρά μαγεύει / και τρελαίνεσαι