Συντάκτης: Χριστίνα Παπασταθοπούλου πηγή:εφ.συν,
Η προσφυγική ιστορία του Πειραιά δεν είναι μια ομοιόμορφη ιστορία, έχει πολλές διαφοροποιήσεις που αποτυπώνονται στον τύπο ή στον χρόνο της εγκατάστασης των προσφύγων και συνδέονται άμεσα με τα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά τους.
Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα που κατέγραψε η μέχρι τώρα έρευνα στους δήμους της περιοχής του Πειραιά με τίτλο «Προσφυγικές γειτονιές του Πειραιά - Από την ανάδυση στην ανάδειξη της ιστορικής μνήμης», που πραγματοποιήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Το ερευνητικό πρόγραμμα ανέδειξε επίσης τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα της προσφυγικής εγκατάστασης, τους διαφορετικούς τύπους εγκατάστασης αλλά και τους ανόμοιους ρυθμούς εξέλιξης των προγραμμάτων ανά περιοχή, όπως και τη διαρκή μετακίνηση των προσφυγικών πληθυσμών στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν σπίτι.
Τα αποτελέσματα του προγράμματος θα παρουσιαστούν σε συνέδριο και θα ακολουθήσει η έκδοση ενός Ιστορικού και Πολεοδομικού Ατλαντα του Προσφυγικού Πειραιά.
Το ερευνητικό πρόγραμμα έγινε από τον Ιανουάριο του 2017 μέχρι τον Απρίλιο του 2018 με στόχο τη μελέτη του συνόλου των προσφυγικών συνοικισμών που αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά μετά το 1922.
Αρχικό ερέθισμα αποτέλεσε η εγκατάσταση των προσφύγων στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, που άφησαν ανεξίτηλο το ίχνος τους στον τόπο, στην ιστορική διαδρομή των συνοικιών, τη ζωή και τις νοοτροπίες των ανθρώπων.
Στη διάρκεια του προγράμματος, ιστορικοί και αρχιτέκτονες-πολεοδόμοι δούλεψαν συστηματικά μαζί σε μια προσπάθεια να καταγράψουν και να τεκμηριώσουν από κοινού την εξέλιξη της προσφυγικής εγκατάστασης στον Πειραιά.
Η έρευνα αναπτύχθηκε παράλληλα σε τρία επίπεδα δράσεων:
● Εντοπισμός και καταγραφή αρχειακού υλικού από τον Σεπτέμβριο του 1922 έως το 1974, όπου είχε ολοκληρωθεί σχεδόν το σύνολο των προγραμμάτων προσφυγικής αποκατάστασης στους δήμους της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά.
● Προφορική ιστορία και ιστορικές περιηγήσεις. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης δημιουργήθηκε ένα οπτικοακουστικό αρχείο προφορικών μαρτυριών, το οποίο θα παραχωρηθεί στις βιβλιοθήκες κάθε δήμου και θα είναι προσβάσιμο σε ερευνητές και κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη.
● Χωρική τεκμηρίωση προσφυγικών συγκροτημάτων, ιδιωτικών και δημόσιων χώρων. Η συμπλήρωση της εικόνας που αφηγείται την αλλαγή που συντελέστηκε με την προσφυγική εγκατάσταση συνοδεύεται από τη χαρτογραφική αποτύπωση του χρονικού της περιόδου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τόσο η εικόνα της προσφυγικής οικογένειας όσο και ο γραφειοκρατικός μηχανισμός αποτελούν δύο πεδία που ιστοριογραφικά τουλάχιστον δεν έχουν μελετηθεί μέχρι στιγμής και στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι να προσεγγίσει στην αμέσως επόμενη περίοδο και τα δύο αυτά θέματα, σε μια προσπάθεια να φωτιστούν πλευρές της προσφυγικής εγκατάστασης που παραμένουν άγνωστες ή έστω ανεπαρκώς τεκμηριωμένες.
Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα που κατέγραψε η μέχρι τώρα έρευνα στους δήμους της περιοχής του Πειραιά με τίτλο «Προσφυγικές γειτονιές του Πειραιά - Από την ανάδυση στην ανάδειξη της ιστορικής μνήμης», που πραγματοποιήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής σε συνεργασία με το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Το ερευνητικό πρόγραμμα ανέδειξε επίσης τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα της προσφυγικής εγκατάστασης, τους διαφορετικούς τύπους εγκατάστασης αλλά και τους ανόμοιους ρυθμούς εξέλιξης των προγραμμάτων ανά περιοχή, όπως και τη διαρκή μετακίνηση των προσφυγικών πληθυσμών στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν σπίτι.
Τα αποτελέσματα του προγράμματος θα παρουσιαστούν σε συνέδριο και θα ακολουθήσει η έκδοση ενός Ιστορικού και Πολεοδομικού Ατλαντα του Προσφυγικού Πειραιά.
Το ερευνητικό πρόγραμμα έγινε από τον Ιανουάριο του 2017 μέχρι τον Απρίλιο του 2018 με στόχο τη μελέτη του συνόλου των προσφυγικών συνοικισμών που αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά μετά το 1922.
Αρχικό ερέθισμα αποτέλεσε η εγκατάσταση των προσφύγων στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, που άφησαν ανεξίτηλο το ίχνος τους στον τόπο, στην ιστορική διαδρομή των συνοικιών, τη ζωή και τις νοοτροπίες των ανθρώπων.
Στη διάρκεια του προγράμματος, ιστορικοί και αρχιτέκτονες-πολεοδόμοι δούλεψαν συστηματικά μαζί σε μια προσπάθεια να καταγράψουν και να τεκμηριώσουν από κοινού την εξέλιξη της προσφυγικής εγκατάστασης στον Πειραιά.
Η έρευνα αναπτύχθηκε παράλληλα σε τρία επίπεδα δράσεων:
● Εντοπισμός και καταγραφή αρχειακού υλικού από τον Σεπτέμβριο του 1922 έως το 1974, όπου είχε ολοκληρωθεί σχεδόν το σύνολο των προγραμμάτων προσφυγικής αποκατάστασης στους δήμους της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά.
● Προφορική ιστορία και ιστορικές περιηγήσεις. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης δημιουργήθηκε ένα οπτικοακουστικό αρχείο προφορικών μαρτυριών, το οποίο θα παραχωρηθεί στις βιβλιοθήκες κάθε δήμου και θα είναι προσβάσιμο σε ερευνητές και κάθε ενδιαφερόμενο πολίτη.
● Χωρική τεκμηρίωση προσφυγικών συγκροτημάτων, ιδιωτικών και δημόσιων χώρων. Η συμπλήρωση της εικόνας που αφηγείται την αλλαγή που συντελέστηκε με την προσφυγική εγκατάσταση συνοδεύεται από τη χαρτογραφική αποτύπωση του χρονικού της περιόδου.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τόσο η εικόνα της προσφυγικής οικογένειας όσο και ο γραφειοκρατικός μηχανισμός αποτελούν δύο πεδία που ιστοριογραφικά τουλάχιστον δεν έχουν μελετηθεί μέχρι στιγμής και στόχος της ερευνητικής ομάδας είναι να προσεγγίσει στην αμέσως επόμενη περίοδο και τα δύο αυτά θέματα, σε μια προσπάθεια να φωτιστούν πλευρές της προσφυγικής εγκατάστασης που παραμένουν άγνωστες ή έστω ανεπαρκώς τεκμηριωμένες.
