«Πού το βρίσκουν μου λες τα λουλούδια τέτοιο χρώμα που δίνει χαρά. Ετσι γράφει κι ο κόσμος τραγούδια που τα βάζει η ψυχή για φτερά. Δεν πεθαίνει του κόσμου η ελπίδα, δεν χρεώνει το φως το πρωί. Πρωτοσέλιδο σε εφημερίδα δεν θα πάει η Ελλάδα κλαυτή»...
Είναι το τραγούδι τέλους στην αυριανή παράσταση «Avanti Dario» των Σταμάτη Κραουνάκη-Λίνας Νικολακοπούλου στο Ηρώδειο, προορισμένο να τραγουδηθεί από καλλιτέχνες και θεατές αφού τα λόγια θα «πέφτουν» σε βιντεοπροβολή. «Avanti Dario» λοιπόν, μια παράσταση-αφιέρωμα στον μεγάλο Ιταλό καλλιτέχνη Ντάριο Φο.
Οταν άρχισαν οι πρώτες επικοινωνίες με τον Φο στο Μιλάνο, στην Ελλάδα υπήρχε τρικομματική κυβέρνηση. Ακολούθησε δικομματική, εκλογές, κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. Και τώρα, στο απόγειο μιας κρίσης εθνικής πια, το «Avanti Dario» μάς καλεί από τη σκηνή του Ηρωδείου για μια νύχτα μόνο.
«Η παράσταση είναι μια υπενθύμιση του ρόλου της τέχνης πάνω στο συνεχές γίγνεσθαι της ζωής», λέει η Λίνα Νικολακοπούλου. «Ο Ντάριο Φο από το ξεκίνημά του, τότε που άρχισε να δίνει το “παρών” στο ιταλικό θέατρο, συνειδητοποίησε ότι είναι απαραίτητο να γραφτεί νέο ιταλικό έργο. Βγήκε λοιπόν στον κόσμο για να βρει ήρωες-σύμβολα, ρόλους λυτρωτικούς μέσα από την παράδοση της κομέντια ντελ άρτε: μουσικούς, κλόουν, γελωτοποιούς, τρελούς. Μέσω αυτών πέρασε τα κακώς κείμενα της τρέχουσας πραγματικότητας, πατρόν που ισχύουν ακόμα. Η επιστροφή στη γενεσιουργό αιτία του τραγουδιού ήταν για μένα απελευθερωτική. Είδα ξανά τη δύναμη των συμβόλων. Οπως στον Τσάπλιν ή στο τσίρκο, που ο κλόουν αποτελεί ζητούμενο, αφού το μπουφόνικο μαζί με τη θλιμμένη αδυναμία λυτρώνει τον θεατή. Οποια γλώσσα κι αν μιλάμε οι άνθρωποι, υπάρχει ένα ίχνος επικοινωνίας μεταξύ μας που μας κάνει να γελάμε ή να κλαίμε σχεδόν χωρίς λόγια».
• Φαντάζομαι ότι το πολιτικό στοιχείο είναι έντονο στην παράσταση.
Η παράσταση είναι πολιτική, γιατί τα κείμενα, είτε ως δραματουργία είτε ως δημόσιος λόγος του συγγραφέα, επικεντρώνονται στο ξεβράκωμα της κεντρικής εξουσίας αναδεικνύοντας τα ψέματα και την υποκρισία της. Ο Ντάριο Φο έδωσε βήμα αξιοπρέπειας στον λαό υπενθυμίζοντας τη δύναμή του, έπεισε ότι υπάρχει και γι’ αυτόν καθρέφτης του αιτήματός του. Φυσικά, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «εφόσον υπάρχουν τραυλοί ρήτορες, καραφλοί κουρείς και μελαγχολικοί περφόρμερ, μάλλον θα υπάρχουν και έντιμοι πολιτικοί»... Ο Ντάριο Φο και η Φράνκα Ράμε επί 20 χρόνια δούλεψαν αποφασισμένοι με πίστη στην ιδεολογία τους. Κυνηγήθηκαν, φιμώθηκαν, αποκλείστηκαν από τα μέσα επικοινωνίας, λογοκρίθηκαν ακόμα και από την Αριστερά. Ηξεραν ότι η τέχνη τους ήταν όπλο ισχυρό απέναντι στην εξουσία. Σ’ αυτό το θεατρικό δρώμενο μέσα από το θέατρο, το τραγούδι, την παντομίμα, τη σάτιρα, αναδύεται η πολύπλευρη προσωπικότητα του Φο και ο ιδιαίτερος τρόπος δουλειάς του.
• Πώς μοντάρει κανείς ένα τόσο πλούσιο και ιδιαίτερο υλικό;
Διαλέξαμε εκείνα τα χρώματα που φτιάχνουν το πορτρέτο του Φο σαν ψηφιδωτό. Αποσπάσματα από κείμενα, συνεντεύξεις -όπως μια μεγάλη στο βιβλίο «Ο κόσμος μου»-, επιλογή πολλών τραγουδιών που έγραψε με τον σταθερό συνεργάτη του, συνθέτη Φιορέντζο Κάρπι, αναφορές σε έργα-σταθμούς, κάποια μάλιστα αντλούν θέματα από την ελληνική μυθολογία. Η Μάγια Λυμπεροπούλου φέρνει στη σκηνή ένα απόσπασμα από την ομιλία του όταν κέρδισε το Νόμπελ. Η παράσταση αποτελεί συγχρόνως ευκαιρία να δούμε την κουλτούρα μιας γειτονικής μας χώρας, της Ιταλίας, καθώς και πρόσωπα που συνεργάστηκαν μαζί του, όπως ο Τζόρτζιο Στρέλερ.
• Δεν γράψατε δικά σας τραγούδια, αποδώσατε αυτά του Φο στα ελληνικά.
Μετέφερα 14 τραγούδια στα ελληνικά λέξη προς λέξη. Δεν ήθελα να γράψω δικά μου, αλλά ν’ ακουστούν εκείνα. Υπέροχες μουσικές, στίχοι εξαιρετικά επίκαιροι, που μιλούν για διαφθορά, ακάλυπτες επιταγές, εργολαβίες με υπόγεια ανταλλάγματα, όπως: «Ε ρε πράμα που σαλεύει και τον δικαστή γυρεύει»... Ανάμεσά τους υπάρχουν παλιά παραδοσιακά λαϊκά τραγούδια αγροτών και παρτιζάνων, που ο Φο είχε συγκεντρώσει για να κάνει την παράσταση «Συλλογιέμαι και τραγουδώ». Είναι τραγούδια που έρχονται από την Αναγέννηση, μελωδίες που χρησιμοποιήθηκαν για αντίσταση σε κάθε τι ανελεύθερο. Οι άνθρωποι αιώνες τώρα, από κάθε μεριά, έβρισκαν τρόπους να αντιταχθούν στον μηχανισμό εξουσίας. Στα χωράφια, στις θάλασσες, στις γόνδολες. Η ομορφιά κάποιων τέτοιων ιταλικών τραγουδιών μάς κάνει να ντρεπόμαστε για το πού κατάντησε σήμερα το τραγούδι. Είναι λόγια και μελωδίες που φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, όχι του καθισιού, αλλά της δουλειάς, εκεί που κοπίαζαν, στα χωράφια με την υπερέκθεση στον ήλιο, στις βροχές και στο κρύο. Μάλιστα οι ανάγκες της δουλειάς γεννούσαν ακόμα και την κίνηση, τον ρυθμό. Τραγούδια που ψύχωναν στα δύσκολα, ένωναν σε παρέες.
• Δεν νιώσατε τον πειρασμό να «ελληνοποιήσετε» το υλικό σας, να το φέρετε πιο κοντά σε εμάς;
Δεν χρειαζόταν. Ο Αριστοφάνης συνυπάρχει με την κομέντια ντελ άρτε. Δημιουργούν μια «γέφυρα» που κλείνει το μάτι στη Μεσόγειο. Ο Ντάριο Φο κατέφυγε πίσω, στις πηγές. Αναζητούσε τον παλιό λόγο, το πώς έκαναν κάποτε οι άνθρωποι τη ζωή θέατρο. Πήγε στις ρίζες, στην αττική κωμωδία, στον Αριστοφάνη, την τραγωδία, έψαξε πώς αυτά επηρέασαν τα κατοπινά θεατρικά δρώμενα στη Μεσόγειο. Οι ανυπότακτοι, εκείνοι που έκριναν την εξουσία, ήταν πάντα επικίνδυνοι. Θυμίζω ότι με διάταγμα του Φερδινάνδου ο κάθε ένας είχε δικαίωμα να πετροβολήσει μέχρι και να θανατώσει τον γελωτοποιό αν ενοχλούνταν από τα αστεία εναντίον των πολιτικών.
• Η σκηνική φόρμα ακολουθεί κι αυτή την αισθητική του Ντάριο Φο.
Μελετήσαμε πολύ τον αισθητικό του κώδικα για να φρεσκάρουμε μέσα μας νοήματα, τραγούδια, τη ματιά του. Τα κοστούμια, οι μάσκες, το λιτό σκηνικό -ένα τραπέζι που αποκτά πολλές χρήσεις- είναι μέσα στην αντίληψη του Φο. Επρεπε να στήνει και να ξεστήνει γρήγορα, αφού ήταν αναγκασμένοι να παίζουν οπουδήποτε σε πλατείες, εργοστάσια, δρόμους, μιας και οι κεντρικές σκηνές ήταν κλειστές γι’ αυτούς. Σηκώσαμε τα μανίκια σαν τους μάστορες
• Θα γεμίσει λέτε το Ηρώδειο;Δεν μας απασχολεί. Τόσους μήνες που δούλευα για την παράσταση, ήταν σαν να ζητούσα απεγνωσμένα από καιρό ένα τετράδιο να γράψω κάτι και ο Ντάριο Φο το άνοιξε μπροστά μου. Ηρθε σαν σωτήρια παρουσία, δημιουργώντας έναν καμβά που πάνω του δημιούργησαν με την καρδιά τους άνθρωποι φέρνοντας ο καθένας τον κόσμο του. Δουλέψαμε με προθυμία, πίστη, χαρά, ενώ γύρω μας όλα κουνιούνταν. Σηκώσαμε τα μανίκια για να μαγειρέψουμε κάτι όμορφο να προσφέρουμε στο κοινό. Πώς είναι όταν ένας μάστορας που αγαπά την τέχνη του ξεκινά χαρούμενος να φτιάξει έναν ωραίο τοίχο στον γείτονά του; Κι εγώ ευχόμουν να μου ζητήσει κάποιος να προσφέρω σε κάτι που αγαπώ. Καλή του ώρα του Ντάριο Φο.
Η παράσταση είναι πολιτική, γιατί τα κείμενα, είτε ως δραματουργία είτε ως δημόσιος λόγος του συγγραφέα, επικεντρώνονται στο ξεβράκωμα της κεντρικής εξουσίας αναδεικνύοντας τα ψέματα και την υποκρισία της. Ο Ντάριο Φο έδωσε βήμα αξιοπρέπειας στον λαό υπενθυμίζοντας τη δύναμή του, έπεισε ότι υπάρχει και γι’ αυτόν καθρέφτης του αιτήματός του. Φυσικά, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, «εφόσον υπάρχουν τραυλοί ρήτορες, καραφλοί κουρείς και μελαγχολικοί περφόρμερ, μάλλον θα υπάρχουν και έντιμοι πολιτικοί»... Ο Ντάριο Φο και η Φράνκα Ράμε επί 20 χρόνια δούλεψαν αποφασισμένοι με πίστη στην ιδεολογία τους. Κυνηγήθηκαν, φιμώθηκαν, αποκλείστηκαν από τα μέσα επικοινωνίας, λογοκρίθηκαν ακόμα και από την Αριστερά. Ηξεραν ότι η τέχνη τους ήταν όπλο ισχυρό απέναντι στην εξουσία. Σ’ αυτό το θεατρικό δρώμενο μέσα από το θέατρο, το τραγούδι, την παντομίμα, τη σάτιρα, αναδύεται η πολύπλευρη προσωπικότητα του Φο και ο ιδιαίτερος τρόπος δουλειάς του.
• Πώς μοντάρει κανείς ένα τόσο πλούσιο και ιδιαίτερο υλικό;
Διαλέξαμε εκείνα τα χρώματα που φτιάχνουν το πορτρέτο του Φο σαν ψηφιδωτό. Αποσπάσματα από κείμενα, συνεντεύξεις -όπως μια μεγάλη στο βιβλίο «Ο κόσμος μου»-, επιλογή πολλών τραγουδιών που έγραψε με τον σταθερό συνεργάτη του, συνθέτη Φιορέντζο Κάρπι, αναφορές σε έργα-σταθμούς, κάποια μάλιστα αντλούν θέματα από την ελληνική μυθολογία. Η Μάγια Λυμπεροπούλου φέρνει στη σκηνή ένα απόσπασμα από την ομιλία του όταν κέρδισε το Νόμπελ. Η παράσταση αποτελεί συγχρόνως ευκαιρία να δούμε την κουλτούρα μιας γειτονικής μας χώρας, της Ιταλίας, καθώς και πρόσωπα που συνεργάστηκαν μαζί του, όπως ο Τζόρτζιο Στρέλερ.
• Δεν γράψατε δικά σας τραγούδια, αποδώσατε αυτά του Φο στα ελληνικά.
Μετέφερα 14 τραγούδια στα ελληνικά λέξη προς λέξη. Δεν ήθελα να γράψω δικά μου, αλλά ν’ ακουστούν εκείνα. Υπέροχες μουσικές, στίχοι εξαιρετικά επίκαιροι, που μιλούν για διαφθορά, ακάλυπτες επιταγές, εργολαβίες με υπόγεια ανταλλάγματα, όπως: «Ε ρε πράμα που σαλεύει και τον δικαστή γυρεύει»... Ανάμεσά τους υπάρχουν παλιά παραδοσιακά λαϊκά τραγούδια αγροτών και παρτιζάνων, που ο Φο είχε συγκεντρώσει για να κάνει την παράσταση «Συλλογιέμαι και τραγουδώ». Είναι τραγούδια που έρχονται από την Αναγέννηση, μελωδίες που χρησιμοποιήθηκαν για αντίσταση σε κάθε τι ανελεύθερο. Οι άνθρωποι αιώνες τώρα, από κάθε μεριά, έβρισκαν τρόπους να αντιταχθούν στον μηχανισμό εξουσίας. Στα χωράφια, στις θάλασσες, στις γόνδολες. Η ομορφιά κάποιων τέτοιων ιταλικών τραγουδιών μάς κάνει να ντρεπόμαστε για το πού κατάντησε σήμερα το τραγούδι. Είναι λόγια και μελωδίες που φέρνουν τους ανθρώπους κοντά, όχι του καθισιού, αλλά της δουλειάς, εκεί που κοπίαζαν, στα χωράφια με την υπερέκθεση στον ήλιο, στις βροχές και στο κρύο. Μάλιστα οι ανάγκες της δουλειάς γεννούσαν ακόμα και την κίνηση, τον ρυθμό. Τραγούδια που ψύχωναν στα δύσκολα, ένωναν σε παρέες.
• Δεν νιώσατε τον πειρασμό να «ελληνοποιήσετε» το υλικό σας, να το φέρετε πιο κοντά σε εμάς;
Δεν χρειαζόταν. Ο Αριστοφάνης συνυπάρχει με την κομέντια ντελ άρτε. Δημιουργούν μια «γέφυρα» που κλείνει το μάτι στη Μεσόγειο. Ο Ντάριο Φο κατέφυγε πίσω, στις πηγές. Αναζητούσε τον παλιό λόγο, το πώς έκαναν κάποτε οι άνθρωποι τη ζωή θέατρο. Πήγε στις ρίζες, στην αττική κωμωδία, στον Αριστοφάνη, την τραγωδία, έψαξε πώς αυτά επηρέασαν τα κατοπινά θεατρικά δρώμενα στη Μεσόγειο. Οι ανυπότακτοι, εκείνοι που έκριναν την εξουσία, ήταν πάντα επικίνδυνοι. Θυμίζω ότι με διάταγμα του Φερδινάνδου ο κάθε ένας είχε δικαίωμα να πετροβολήσει μέχρι και να θανατώσει τον γελωτοποιό αν ενοχλούνταν από τα αστεία εναντίον των πολιτικών.
• Η σκηνική φόρμα ακολουθεί κι αυτή την αισθητική του Ντάριο Φο.
Μελετήσαμε πολύ τον αισθητικό του κώδικα για να φρεσκάρουμε μέσα μας νοήματα, τραγούδια, τη ματιά του. Τα κοστούμια, οι μάσκες, το λιτό σκηνικό -ένα τραπέζι που αποκτά πολλές χρήσεις- είναι μέσα στην αντίληψη του Φο. Επρεπε να στήνει και να ξεστήνει γρήγορα, αφού ήταν αναγκασμένοι να παίζουν οπουδήποτε σε πλατείες, εργοστάσια, δρόμους, μιας και οι κεντρικές σκηνές ήταν κλειστές γι’ αυτούς. Σηκώσαμε τα μανίκια σαν τους μάστορες
• Θα γεμίσει λέτε το Ηρώδειο;Δεν μας απασχολεί. Τόσους μήνες που δούλευα για την παράσταση, ήταν σαν να ζητούσα απεγνωσμένα από καιρό ένα τετράδιο να γράψω κάτι και ο Ντάριο Φο το άνοιξε μπροστά μου. Ηρθε σαν σωτήρια παρουσία, δημιουργώντας έναν καμβά που πάνω του δημιούργησαν με την καρδιά τους άνθρωποι φέρνοντας ο καθένας τον κόσμο του. Δουλέψαμε με προθυμία, πίστη, χαρά, ενώ γύρω μας όλα κουνιούνταν. Σηκώσαμε τα μανίκια για να μαγειρέψουμε κάτι όμορφο να προσφέρουμε στο κοινό. Πώς είναι όταν ένας μάστορας που αγαπά την τέχνη του ξεκινά χαρούμενος να φτιάξει έναν ωραίο τοίχο στον γείτονά του; Κι εγώ ευχόμουν να μου ζητήσει κάποιος να προσφέρω σε κάτι που αγαπώ. Καλή του ώρα του Ντάριο Φο.
Ψήφισα «όχι», αλλά είμαι και θέλω να είμαι Ευρωπαία
• Οχι ή ναι;
Η Ελλάδα με το «όχι» έγραψε ιστορία. Μέσα στην Ευρώπη και μέσα στο ευρώ, αλλά και με αξιοπρέπεια. Οπως ήταν αναμενόμενο, νίκησε η αλήθεια του λαού. Κι αυτή την αλήθεια ας τη δούμε κατάματα συνειδητοποιώντας σε τι χώρα ζούμε, ας αναλογιστούμε τις ευθύνες μας. Μη νομίζετε ότι είμαι καμιά αισιόδοξη. Ζούμε την πιο δύσκολη φάση της Ευρώπης, το κακό παιχνίδι ξεκινά από εδώ. Θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες, που θα βράσουν σε καυτό νερό. Εγώ δεν θα τσακωθώ με κανέναν ό,τι κι αν έχει ψηφίσει. Θα τον κοιτάξω στα μάτια και θα προχωρήσουμε μαζί. Είμαι και θέλω να είμαι Ευρωπαία.
Αυτή είναι η κουλτούρα μου, τα διαβάσματά μου, η τέχνη που παρακολουθώ. Εκεί ταξιδεύω, εκεί μπορώ να δουλέψω αν θέλω. Αλλά θέλω επίσης όταν έρχεται κάποιος αρχηγός ξένου κράτους να μην είμαι αναγκασμένη να μένω σπίτι επειδή κλείνουν όλοι οι δρόμοι της πόλης μου. Τόσο με αγαπούσαν αυτοί οι ηγέτες που έπρεπε να μείνουν έρημες περιοχές ολόκληρες για χάρη τους;
• Θα τα καταφέρουμε;
Πιστεύω ότι αν μιλάς αληθινά, σε ακούει το σύμπαν, γιατί η κραυγή βγαίνει από μέσα σου. Ασχετα με το αν η ζωή είναι μικρή και δεν προλαβαίνουμε να δούμε το θαύμα της στάσης που κρατούμε... Οι πρόγονοί μας δεν είπαν ότι η ζωή είναι περίπατος. «Δεν είναι εύκολες οι θύρες αν η χρεία τις κουρταλεί», έλεγε ο Σολωμός. Αν δεν τολμήσουμε, δεν έχει νόημα να ζούμε. Μια δημοσιογράφος, μιλώντας με τον Φο, χαρακτήρισε την Ιταλία χώρα όπου όλα γίνονται μισά, ακόμα και το στριπτίζ... Τι να πούμε για τη δική μας που δεν γίνεται τίποτα; Βλέπω τα χάλια στη Βουλή, θέαμα που δηλώνει σύμπτωμα καθολικής ασθένειας. Αραγε γιατί εγώ είμαι σοβαρή όταν δουλεύω; Να απαιτήσουμε από τους πολιτικούς να γίνουν επιτέλους υπεύθυνοι. Τι να πεις όταν ο Γ. Παπανδρέου ομολογεί ότι διοικεί έναν διεφθαρμένο λαό;
• Δεν πρέπει όμως ν’ αλλάξουμε κι εμείς;
Η Ελλάδα πρέπει με αγάπη να ξαναχτίσει θεμέλια. Να φύγουμε από ψευδαισθήσεις, από «όσα βλέπει η πεθερά». Χρειάζονται κανόνες, στόχοι μαζί με τα όνειρα, αλλιώς δεν παίρνει μπρος η μηχανή. Ζαλιστήκαμε από τα χρόνια της παροδικής ευμάρειας. Ελπίζω να βρεθεί τρόπος να γίνει μια συμφωνία, που δεν θα μας αφανίσει. Ομολογώ ότι δεν πιστεύω ότι οι εταίροι, πέρα από το σαβουάρ βιβρ και τη διπλωματία, μπορούν να νιώσουν τι περνάει εδώ ο κόσμος. Σε ποιο απ’ όλα να βάλουμε πλάτη; Το βρίσκω ελεεινό να πληρώνουμε τα πάντα στους δανειστές και εμείς να περπατάμε σε πεζοδρόμια κινδυνεύοντας να σπάσουμε τα πόδια κι όταν μας πάνε στο νοσοκομείο να μην υπάρχει ούτε κρεβάτι ούτε γιατρός να μας κοιτάξει. Δεν μας αρέσει ο κόπος, η αλήθεια. Θέλουμε να τελειώνουμε γρήγορα, να πάμε για καφέ, να σαχλαμαρίσουμε. Αλλά έτσι είμαστε, να μαστιγωθούμε για ν’ αλλάξουμε δεν γίνεται...
• Αν επικρατήσει το χειρότερο σενάριο;
Πάντως, δεν θα το σκάσω σαν το ποντίκι. Θα πάμε με εκείνους που είναι παρόντες, όσοι είναι. Και στον δρόμο κερδίζονται κι άλλοι. Υπάρχουν και οι νέοι με το σακατεμένο μέλλον, που πρέπει να τους κοιτάξουμε στα μάτια. Αγαπώ τον τόπο μου και όσους δεν τον μισούν, συνεννοούμαι μαζί τους. Στηρίζουμε εκείνον που τώρα αγωνίζεται. Οι προηγούμενοι ξεμπέρδεψαν στα γρήγορα με τη συναίνεσή τους, οι σημερινοί παλεύουν μια δύσκολη μάχη. Είναι εύκολο να είσαι εντάξει με τους εταίρους, το θέμα είναι ποιος μπορεί να ηγηθεί μιας χώρας τόσο ιδιαίτερου ψυχισμού, ποιος μπορεί να με φέρει στο φιλότιμο. Ολα είναι ρευστά. Αλλά ο κόσμος δηλώνει εμπιστοσύνη. Δεν είμαστε εναντίον της Ευρώπης αλλά υπέρ της ανθρώπινης διάστασης στη διαχείριση των κρίσεων, του χρέους.
• Ωστόσο πέρασαν πέντε μήνες παλινωδιών.
Δεν είναι εύκολο. Αλλο να βλέπεις ένα αυτοκίνητο απέξω και να λες μπορώ να το οδηγήσω κι άλλο να κάθεσαι στο τιμόνι. Να δεις φρένα, ταχύτητες, πώς οδηγούν οι άλλοι γύρω σου. Εγώ λέω ευτυχώς που ερωτήθηκα μέσω του δημοψηφίσματος. Μου έδωσε μια λύση. Για κανέναν δεν είναι εύκολο και τίποτα δεν θα είναι πια ίδιο. Το τοπίο είναι κινούμενο και γρήγορο, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά παγκόσμια. Δεν την ξέρουμε τη φάση. Το παλιό εξέπνευσε. Οι τρόποι που γίνονται οι ζημιές είναι καινούργιοι, αλλόκοτοι. Ο πλανήτης καλείται να ισορροπήσει εκ νέου. Αν καταφέρουμε να απομείνει μυρωδιά αυτού του πολιτεύματος, που εμείς ψευδαισθητικά λέμε δημοκρατία, θα χαρώ που σ’ αυτό τον προβληματικό τόπο οι αξίες ζουν ακόμα.
INFO: Ηρώδειο. «Avanti Dario». Διδασκαλία: Σταμάτης Κραουνάκης. Επιλογή έργων - μουσικό σενάριο: Λίνα Νικολακοπούλου, Σταμάτης Κραουνάκης. Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου. Σύμβουλος δραματουργίας: Ευανθία Στιβανάκη. Ειδικός σύμβουλος: Θοδωρής Αγγελόπουλος. Χορογραφίες: Ισίδωρος Σιδέρης. Σκηνικό: Γιάννης Μουρίκης. Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου. Παίζουν: Σπείρα Σπείρα και οι Μάγια Λυμπεροπούλου, Δάνης Κατρανίδης, Αγγελος Παπαδημητρίου, Ελένη Ουζουνίδου, Φωτεινή Βαξεβάνη, Αλεξάνδρα Καρακατσάνη, Χάρης Φλέουρας, ενώ η Αργυρώ Καπαρού ερμηνεύει ένα θρήνο.
• Οχι ή ναι;
Η Ελλάδα με το «όχι» έγραψε ιστορία. Μέσα στην Ευρώπη και μέσα στο ευρώ, αλλά και με αξιοπρέπεια. Οπως ήταν αναμενόμενο, νίκησε η αλήθεια του λαού. Κι αυτή την αλήθεια ας τη δούμε κατάματα συνειδητοποιώντας σε τι χώρα ζούμε, ας αναλογιστούμε τις ευθύνες μας. Μη νομίζετε ότι είμαι καμιά αισιόδοξη. Ζούμε την πιο δύσκολη φάση της Ευρώπης, το κακό παιχνίδι ξεκινά από εδώ. Θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες, που θα βράσουν σε καυτό νερό. Εγώ δεν θα τσακωθώ με κανέναν ό,τι κι αν έχει ψηφίσει. Θα τον κοιτάξω στα μάτια και θα προχωρήσουμε μαζί. Είμαι και θέλω να είμαι Ευρωπαία.
Αυτή είναι η κουλτούρα μου, τα διαβάσματά μου, η τέχνη που παρακολουθώ. Εκεί ταξιδεύω, εκεί μπορώ να δουλέψω αν θέλω. Αλλά θέλω επίσης όταν έρχεται κάποιος αρχηγός ξένου κράτους να μην είμαι αναγκασμένη να μένω σπίτι επειδή κλείνουν όλοι οι δρόμοι της πόλης μου. Τόσο με αγαπούσαν αυτοί οι ηγέτες που έπρεπε να μείνουν έρημες περιοχές ολόκληρες για χάρη τους;
• Θα τα καταφέρουμε;
Πιστεύω ότι αν μιλάς αληθινά, σε ακούει το σύμπαν, γιατί η κραυγή βγαίνει από μέσα σου. Ασχετα με το αν η ζωή είναι μικρή και δεν προλαβαίνουμε να δούμε το θαύμα της στάσης που κρατούμε... Οι πρόγονοί μας δεν είπαν ότι η ζωή είναι περίπατος. «Δεν είναι εύκολες οι θύρες αν η χρεία τις κουρταλεί», έλεγε ο Σολωμός. Αν δεν τολμήσουμε, δεν έχει νόημα να ζούμε. Μια δημοσιογράφος, μιλώντας με τον Φο, χαρακτήρισε την Ιταλία χώρα όπου όλα γίνονται μισά, ακόμα και το στριπτίζ... Τι να πούμε για τη δική μας που δεν γίνεται τίποτα; Βλέπω τα χάλια στη Βουλή, θέαμα που δηλώνει σύμπτωμα καθολικής ασθένειας. Αραγε γιατί εγώ είμαι σοβαρή όταν δουλεύω; Να απαιτήσουμε από τους πολιτικούς να γίνουν επιτέλους υπεύθυνοι. Τι να πεις όταν ο Γ. Παπανδρέου ομολογεί ότι διοικεί έναν διεφθαρμένο λαό;
• Δεν πρέπει όμως ν’ αλλάξουμε κι εμείς;
Η Ελλάδα πρέπει με αγάπη να ξαναχτίσει θεμέλια. Να φύγουμε από ψευδαισθήσεις, από «όσα βλέπει η πεθερά». Χρειάζονται κανόνες, στόχοι μαζί με τα όνειρα, αλλιώς δεν παίρνει μπρος η μηχανή. Ζαλιστήκαμε από τα χρόνια της παροδικής ευμάρειας. Ελπίζω να βρεθεί τρόπος να γίνει μια συμφωνία, που δεν θα μας αφανίσει. Ομολογώ ότι δεν πιστεύω ότι οι εταίροι, πέρα από το σαβουάρ βιβρ και τη διπλωματία, μπορούν να νιώσουν τι περνάει εδώ ο κόσμος. Σε ποιο απ’ όλα να βάλουμε πλάτη; Το βρίσκω ελεεινό να πληρώνουμε τα πάντα στους δανειστές και εμείς να περπατάμε σε πεζοδρόμια κινδυνεύοντας να σπάσουμε τα πόδια κι όταν μας πάνε στο νοσοκομείο να μην υπάρχει ούτε κρεβάτι ούτε γιατρός να μας κοιτάξει. Δεν μας αρέσει ο κόπος, η αλήθεια. Θέλουμε να τελειώνουμε γρήγορα, να πάμε για καφέ, να σαχλαμαρίσουμε. Αλλά έτσι είμαστε, να μαστιγωθούμε για ν’ αλλάξουμε δεν γίνεται...
• Αν επικρατήσει το χειρότερο σενάριο;
Πάντως, δεν θα το σκάσω σαν το ποντίκι. Θα πάμε με εκείνους που είναι παρόντες, όσοι είναι. Και στον δρόμο κερδίζονται κι άλλοι. Υπάρχουν και οι νέοι με το σακατεμένο μέλλον, που πρέπει να τους κοιτάξουμε στα μάτια. Αγαπώ τον τόπο μου και όσους δεν τον μισούν, συνεννοούμαι μαζί τους. Στηρίζουμε εκείνον που τώρα αγωνίζεται. Οι προηγούμενοι ξεμπέρδεψαν στα γρήγορα με τη συναίνεσή τους, οι σημερινοί παλεύουν μια δύσκολη μάχη. Είναι εύκολο να είσαι εντάξει με τους εταίρους, το θέμα είναι ποιος μπορεί να ηγηθεί μιας χώρας τόσο ιδιαίτερου ψυχισμού, ποιος μπορεί να με φέρει στο φιλότιμο. Ολα είναι ρευστά. Αλλά ο κόσμος δηλώνει εμπιστοσύνη. Δεν είμαστε εναντίον της Ευρώπης αλλά υπέρ της ανθρώπινης διάστασης στη διαχείριση των κρίσεων, του χρέους.
• Ωστόσο πέρασαν πέντε μήνες παλινωδιών.
Δεν είναι εύκολο. Αλλο να βλέπεις ένα αυτοκίνητο απέξω και να λες μπορώ να το οδηγήσω κι άλλο να κάθεσαι στο τιμόνι. Να δεις φρένα, ταχύτητες, πώς οδηγούν οι άλλοι γύρω σου. Εγώ λέω ευτυχώς που ερωτήθηκα μέσω του δημοψηφίσματος. Μου έδωσε μια λύση. Για κανέναν δεν είναι εύκολο και τίποτα δεν θα είναι πια ίδιο. Το τοπίο είναι κινούμενο και γρήγορο, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά παγκόσμια. Δεν την ξέρουμε τη φάση. Το παλιό εξέπνευσε. Οι τρόποι που γίνονται οι ζημιές είναι καινούργιοι, αλλόκοτοι. Ο πλανήτης καλείται να ισορροπήσει εκ νέου. Αν καταφέρουμε να απομείνει μυρωδιά αυτού του πολιτεύματος, που εμείς ψευδαισθητικά λέμε δημοκρατία, θα χαρώ που σ’ αυτό τον προβληματικό τόπο οι αξίες ζουν ακόμα.
INFO: Ηρώδειο. «Avanti Dario». Διδασκαλία: Σταμάτης Κραουνάκης. Επιλογή έργων - μουσικό σενάριο: Λίνα Νικολακοπούλου, Σταμάτης Κραουνάκης. Στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου. Σύμβουλος δραματουργίας: Ευανθία Στιβανάκη. Ειδικός σύμβουλος: Θοδωρής Αγγελόπουλος. Χορογραφίες: Ισίδωρος Σιδέρης. Σκηνικό: Γιάννης Μουρίκης. Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου. Παίζουν: Σπείρα Σπείρα και οι Μάγια Λυμπεροπούλου, Δάνης Κατρανίδης, Αγγελος Παπαδημητρίου, Ελένη Ουζουνίδου, Φωτεινή Βαξεβάνη, Αλεξάνδρα Καρακατσάνη, Χάρης Φλέουρας, ενώ η Αργυρώ Καπαρού ερμηνεύει ένα θρήνο.
